ԱՆՐԻ ՊԱՐՊԻ
Ֆրանսացի լրագրող
Լուսանկարին մէջ թուրք զինուորներու կողմէ սպաննուած հայերու գանգերն ու ոսկորներն են: Լուսանկարը առնուած է Մուշի շրջանի Ախջան գիւղի տուներէն մէկու աւերակներուն մէջ, ուր հաւաքած ու ողջակիզած են գիւղի հարիւրաւոր տղամարդիկը, կիներն ու երեխաները:
Մեծ եղեռնի տարիներուն թուրք ջարդարարները կը դիմէին տարբեր միջոցներու` հայերու զանգուածային կոտորածներն առաւել արագ ու արդիւնաւէտ իրականացնելու համար: Յաճախ թուրքերը կը փակէին տան բոլոր դռներն ու պատուհանները եւ երդիքէն իրենց զոհերը կը նետէին ներքեւ` մինչեւ տունը ամբողջութեամբ կը լեցուէր, այնուհետեւ անոնց վրայ քարիւր կը լեցնէին ու կը վառէին: Հազարաւոր մարդիկ այսպէս նահատակուեցան:
Այս լուսանկարը առնուած է Ֆրենկ Դանիէլեանին կողմէ. ան 1915-1917 թուականներուն Կովկասի մէջ ծառայած է ամերիկահայ կամաւորներու 4-րդ հայկական գունդին մէջ եւ հնարաւորութիւն ունեցած է Արեւմտեան Հայաստանի շարք մը քաղաքներու մէջ լուսանկարներ առնելու: Անոնք կը վկայեն թուրքերու ու քիւրտերու կողմէ հայերու նկատմամբ կիրարկուած սարսափելի դաժանութիւններու մասին:
Ֆրենկ Դանիէլեանին կողմէ առնուած լուսանկարներուն մէկ մասը հրապարակուած է ամերիկեան մամուլին մէջ: Առաջին անգամ անիկա տպագրուած է «Leslie՛s Illustrated» պարբերականի 1917 յունիս 28-ի թիւին մէջ:
«Ով որ այժմ կ՛անցնի ամայացած Հայաստանէն, չի կրնար չցնցուիլ. այնքան արտառոց բաներ կը պատմեն աւերակներն ու մահուան անվերջանալի հեռաստանները… Չկայ անդունդ մը, կիրճ մը, որ գերեզման չըլլար բաց երկնքի տակ, որուն խորքը սպիտակին չտային կմախքներու բաց կոյտերը, քանի որ մարդախողխող ոճրագործները ո՛չ ժամանակ ունէին, ո՛չ ալ նեղութիւն կը քաշէին իրենց զոհերը թաղելու համար»:
Լուսանկարի աղբիւրը`
«Leslie՛s Illustrated», 28 յունիս 1917