ՍԵՐԺ ՄՈՒՐԱՏԵԱՆ
Ահա այսպէս կը թեւակոխենք Հայաստանի վերանկախացման 27-րդ տարին: Քսանվեց տարիներ սփիւռքահայութիւնը կարելիութիւն ունեցաւ հայրենիք երթալու` առանց որեւէ արգելքի եւ խոչընդոտի: Իրականութեան մէջ սփիւռքահայուն արդար իրաւունքն է Հայաստան երթալ, հայրենիքի օդը շնչել, պապենական հողին հոտը առնել, ազգային պատմութեան եւ մշակոյթի հետ մերձեցում ունենալ գետնի վրայ, նորոգուիլ եւ հաւանաբար` հաստատուիլ:
Ես ալ բախտ ունեցած եմ հայրենիք այցելելու եւ վայելելու: Բաւական աշխատանք տարուեցաւ Հայաստանի մէջ քսանվեց տարիներու ընթացքին, բայց շատ աւելի, տասնապատիկ անգամ աւելի պէտք է տարուի այսօր եւ վաղը: Հայաստանի վերանկախացումով մեր ազգային զանազան խնդիրները ի սպառ չլուծուեցան: Յատուկ յստակացումի եւ անկէ ետք նաեւ լուծումի (իմ կարծիքովս) կը կարօտի մեր ազգի երկու հատուածներուն միջեւ (Հայաստան եւ սփիւռք) գոյութիւն ունեցող տարբերութեան եւ անհասկացողութեան հարցը, որ մեծ մտահոգութիւն կը պատճառէ ինծի: Հակառակ անոր որ արդէն քանի մը տարիէ ի վեր կը հետեւիմ հայ մամուլին եւ յաճախ լսած եմ այս հարցին մասին, բայց անցեալ տարի Համազգայինի Ուսանողական հաւաքին մասնակցելով` անձամբ ականատես եղայ այս երեւոյթին, երբ մեր պտոյտներէն մէկուն ընթացքին դասախօս կին մը հարց տուաւ, թէ ուրկէ՞ կու գանք, եւ իմանալով, որ մեծամասնութիւնը սփիւռքահայ երիտասարդներ են, ժպտելով` ըսաւ. «Ուրեմն յեղափոխական գաղափարներ բերիք, միտքերը խանգարելու եկաք»: Թէեւ կատակ էր ըսուածը, բայց աւելի ուշ համոզուեցայ, որ այս «կատակ»-ը շատ տարածուած է ժողովուրդին մէջ:
Այս տարի եւս, մայիս ամսուն, երբ ամբողջ հայութիւնը Հայաստանի անկախութեան օրը կը տօնէր, նոյն այդ անկախ Հայաստանի իշխանութիւնները Հանրապետութեան օրը կը տօնէին եւ այդպիսով ոչ միայն նսեմացուցած կ՛ըլլան մեծ իրագործումին իմաստն ու արժէքը, այլ նաեւ ճիգ կը թափեն նուիրեալ գործիչներուն եւ պետական այրերուն Հայ յեղափոխական դաշնակցութեան կուսակցութեան պատկանած ըլլալու իրողութիւնը ծածկել: Չէ՞ որ անկախ է մեր հայրենիքը այսօր: Հապա ինչո՞ւ խորհրդային ժամանակաշրջանէն յամեցող այս հակադաշնակցական տրամադրութիւնները կը շարունակուին: Արամ Մանուկեանի տունը, որ շատոնց պէտք էր թանգարանի վերածուէր եւ հարազատ թարգմանը հանդիսանար իննսունինը տարիներ առաջ մեր ազգի արձանագրած յաղթանակներուն եւ նուաճած փառքերուն, տունէ զատ ամէն ինչի կը նմանի: Արդեօք եթէ ՀՅԴ-ի անդամ չըլլար ան, տունը վաղուց պալատի՞ մը վերածուած կ՛ըլլար:
Անկախութեան նուաճումը նախ եւ առաջ մեծ յաղթանակ է, որ վերականգնեց մեր ազգային արժանապատուութիւնը, յաղթանակ, որ վեր է քաղաքական հաշիւներէն եւ յարանուանական խտրութիւններէն, եթէ ՀՅԴ-ը առաջատար դիրք ունէր այս համազգային փառքը կերտելու ճամբուն վրայ, ազգովին պէտք է հպարտ ըլլանք ատով, ոչ թէ կողմերու բաժնուինք, քանի որ այդ բաժանումն իսկ վնասակար կը դառնայ մեր ազգային շահերուն համար: Եթէ չենք կրնար համաձայնութեան գալ մեր ազգի բարձրագոյն արժէք նկատուող Հայաստանի Հանրապետութեան վերաբերող անկախութեան հարցին շուրջ, ինչպէ՞ս կրնանք համամիտ ըլլալ համազգային տարողութիւն եւ ռազմավարական նշանակութիւն ունեցող միւս հարցերուն շուրջ:
Դեռ շատ օրինակներ կան, բայց ես մտադիր չեմ զանոնք բծախնդրօրէն հաւաքելու եւ քննարկումի նիւթ դարձնելու, քանի որ ուրիշ նպատակ կը հետապնդեմ այս յօդուածը գրելով: Երկար ատենէ ի վեր արդէն կը խօսուի մեր ազգի միասնականութիւնը գոյացնելու անհրաժեշտութեան մասին, ճիշդ է` անյետաձգելի հրամայական է ասիկա, բայց որքանո՞վ կրնանք հասնիլ այդ միասնականութեան, երբ տակաւին հարթուած չեն կեցուածքներու եւ մօտեցումներու տարբերութիւնները: Եթէ այսօր տակաւին սփիւռքն ու Հայաստանը հասարակ յայտարարի չեն եկած եւ մէկ բռունցքը չեն, ինչպէ՞ս կրնանք մեր պատմական հողերուն վրայ ապրող մեր ազգակիցներուն հասնիլ եւ մօտեցնել մեզի, նկատի ունենալով, որ տարբեր կրօն դաւանող եւ օտար լեզու խօսող հայեր են անոնք: Եթէ իսկապէս անկախ է մեր հայրենիքը այսօր, ինչպէս մենք կը հաւատանք, ապա պէտք է ականջ չտալ խորհրդային անցեալէն հասնող ձայներուն եւ վերջնականապէս փշրել կարծրատիպերը` սփիւռքին հետ կապուած:
Ես լաւատես եմ այդ դրական փոփոխութիւններուն համար, քանի որ քսանվեց տարիներու ընթացքին կարելի եղաւ հայրենի հողին վրայ վերահաստատել եօթանասուն տարի աքսորի մէջ գործող մեր կազմակերպութիւնները, թէեւ փուլ առ փուլ, բայց այս պարագային` ոչ թէ ժամկէտը, այլ արդիւնքը կարեւոր է: Եւ կը յուսամ, որ գայ օր մը, երբ «սփիւռքահայ» եւ «հայաստանցի» պիտակումները փշրուին եւ Լոս Անճելըսէն մինչեւ Սիտնի մեզ համախմբողը եւ առաջնորդողը ՀԱՅ-ը պիտի ըլլայ: Կը հաւատամ նաեւ, որ մեր դէմ ցցուած բոլոր խնդիրները եւ մարտահրաւէրները կարելի պիտի ըլլայ լուծել միայն ու միայն այն ատեն, երբ մէկ ազգ դառնանք` վերցնելով Հայաստանի եւ սփիւռքի միջեւ գոյութիւն ունեցող սահմանները: Համահայկական խորհուրդը, որուն ստեղծման մասին վերջերս քննարկումներ տեղի ունեցան, հաւանաբար կրնայ հիմը հանդիսանալ այն կառուցելիք հզօր շէնքին, որուն անուն է` ՄԻԱՍՆԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ:
Ունենալով այսօր անկախ հայրենիք` ունենանք նաեւ միացեալ հայութիւն, որպէսզի վաղը հասնինք համազգային երազին` ազատ, անկախ եւ միացեալ Հայաստանին: Ի վերջոյ կ՛ուզեմ տեսնել մէկ ազգ, մէկ երազով կապուած, բռունցք մը, որ ի վիճակի պիտի ըլլայ արժանի պատասխան տալ մեր ազգային միութիւնը եւ շահերը հարուածել փորձող բոլոր հակառակորդներուն:
Շնորհաւոր ըլլայ Հայաստանի անկախութեան (վերանկախացման) 26-րդ տարեդարձը: