ՀԱՄԲԻԿ ՊԻԼԱԼԵԱՆ
Հաւանաբար պիտի չգրուէին ստորեւ ներկայացուած տողերը, եթէ երբեք աչք ծակող երեւոյթներ, անհաճոյ կացութիւններ եւ յամեցող մտահոգութիւններ տակաւ նուազէին, եւ մենք ազգովին գտնուէինք բաղձալի իրավիճակներու, պատուաբեր նուաճումներու եւ ազգային իրաւ զարթօնքի մը դէմ յանդիման:
Զարթօնք, որ պիտի ընդգրկէ հայութեան (սփիւռք-հայրենիք) կեանքը օղակող բոլոր բնագաւառներն ու ամենայետին մանրամասնութիւնները:
Խօսքը, անշուշտ, չի վերաբերիր հայրենի հողին ու ջուրին, ժողովուրդին ու մշակոյթին, գիր ու գրականութեան, հայ բանուորին ու հանճարին, այլ ուղղակիօրէն կ՛առնչուի հայ պետականութեան, որուն գոյութիւնը, աւելի քան 25 տարի է, ըլլալով մեծագոյն մխիթարանքն ու դարաւոր երազի մը ճշմարիտ արտայայտութիւնը, տակաւին կը շարունակէ մնալ բոլորիս ակնկալութիւններու կիզակէտը`, այն առումով, որ Հայաստանը է՛ ու պիտի մնա՛յ ամբողջ հայութեան սիրտն ու միտքը, ապաւէնն ու ապագայակերտ կռուանը:
Այսինքն, Հայաստանի Հանրապետութիւնը իր բովանդակ իմաստով անփոխարինելի եւ մշտնջենական օրրանն է, հայոց յաւերժութիւնը պահպանող եւ պաշտպանող` նուիրական ամրոցն ու կաճառը: Այսուհանդերձ, անկեղծ ասած, առկայ է յոռետեսութիւնն ու փոխադարձ վստահութեան պակասը, զիրար ըմբռնելու եւ ընկալելու ոչ բաւարար մօտեցումը:
Ճիշդ է, տարիներու թաւալքին հետ ականատես եղանք բազմաթիւ եւ բազմաոլորտ յաջողութիւններու եւ նուաճումներու, սակայն հրամայական պահանջը կը մնայ այն, որ ժամանակի դաժան գլանին հետ միատեղ` հայ քաղաքական միտքն ու պետականութիւնը գտնուին ինքնաբիւրեղացման ճանապարհին եւ ամէն քայլափոխի ցոյց տան փոփոխութիւններու եւ թափանցիկ գործելակերպերու եղանակներ, որոնք ըստ էութեան պիտի գնահատուին ազգի բաղադրիչ հանրութեան կողմէ:
Իրօք, սրտցաւ եւ ապագայատես իւրաքանչիւր սփիւռքահայու համար հայրենի հողն ու պետականութիւնը ոչ մէկ ատեն սակարկութեան առարկայ է դարձեր, եւ այս մօտեցումով միշտ ալ իրերայաջորդ սերունդներ ցոյց տուած են իրենց սէրն ու յարգանքը, հաւատքն ու օժանդակելու պատրաստակամութիւնը:
Արդ, որպէսզի մենք ալ մեր կարգին ձերբազատինք յոռետեսական մտածումներէ, սեւով ճերմակին կը յանձնենք մտորումներու ծաղկաքաղ մը, որ խորքին մէջ հրաւէր մըն է ազգովին ձերբազատելու անհաճոյ մտամարզանքներէ եւ անհոգի կենցաղակերպէ եւ գէթ անգամուան մը համար բարձրաձայնելու, հայ պետականութեան ամպիոնէն, թէ ա՛լ վերջ գտած են կարգախօսերու եւ տկլոր մտայնութեան շքերթները, ապազգային եւ բռնազբօսիկ գործելու եղանակները, եւ անոնց փոխարէն հայ պետական միտքը պիտի նախաձեռնէ ազգային զարթօնքի մը, որուն առանցքը հայաստանակեդրոն աշխատանքներու բացարձակ աշխուժացումն է:
Այլ խօսքով` հայահաւաքի սրբազան աշխատանքը, որ կրնայ իրականութիւն դառնալ բացառապէս հայու հանճարով եւ նիւթական կարելիութիւններով:
Այս առիթով, յստակացնել է պէտք, որ Հայաստան-սփիւռք համահայկական ժողովներու թէ սեմինարներու այլատեսակ պատկերները չեն, որ պիտի խանդավառեն մեզ, այլ` արդի կեանքի պահանջներուն համահունչ աշխատելաձեւերը, թափանցիկ գործունէութիւնը, ժողովրդավար ըմբռնումներն ու օրէնքի պետութիւն կերտելու նախանձախնդիր ոգին:
Հայ պետականութիւնն ու քաղաքական միտքը, ճիշդ է, որ զգացականութեամբ, հաճոյակատարութեամբ կամ լոզունքներով չի կրնար յառաջդիմել, այդուամենայնիւ, հայութեան հզօրագոյն զէնքն ու ապաւէնը իր ազգային արժանապատուութիւնն է, անոր տիրութիւն ընելն է, որով պարտութեան կը մատնուին թշնամի հորդաներ թէ զազիր թուրք-ազերիներ:
Նպատակայարմար պիտի ըլլար այն, երբ նման ժողովներու ներկայանային այնպիսի լիազօր խորհուրդներ թէ մարմիններ, որոնք յետ գիտական քննարկումներու թէ ուսումնասիրութիւններու ներկայացնէին համապատասխան առաջարկութիւններ եւ գործնական լուծումներ: Իսկ հայ պետութեան վերապահուէր անոնց անյապաղ իրագործումը:
Ահա՛ մարտահրաւէրը: