Արցախ Գործուղուած Լիբանանցի Լրագրողներու Հետ Հանդիպում-Ձեռնարկին Տոքթ. Էլի Թաշճեանի Արտասանած Խօսքը

Ճիշդ է, որ քառօրեայ պատերազմական գործողութիւնները դադրած են, սակայն զինուորական գործողութիւններու առաջին օրէն իսկ սկսած տեղեկատուական, քարոզչական, քաղաքական եւ դիւանագիտական պատերազմները կը շարունակուին մինչեւ այսօր:

Նոյնիսկ զինադադարի հաստատումէն ետք, Ազրպէյճան մինչեւ այսօր ալ կը շարունակէ գնդակոծել եւ հրետակոծել հայկական դիրքերը:

Ազրպէյճանի սանձազերծած ռազմական վերջին գործողութիւնները անկասկած որ աննախադէպ էին: Աննախադէպ էին հետեւեալ առումներով.

1.- Ազրպէյճանի հետ սահմանը ունի մօտաւորապէս 200 քիլոմեթր երկարութիւն, սակայն վերջին յարձակումը իրականացուեցաւ հիմնականօրէն երկու ուղղութիւններով: Առաջին ճակատը հիւսիսարեւելեան ճակատն էր` Թալիշ-Մատաղիս-Մարտակերտ ուղղութեամբ: Երկրորդ ճակատը հարաւարեւելեան ճակատն էր` Ճապրայիլ-Մարտունի ուղղութեամբ:

Եւ ընդամէնը այս 2 ուղղութիւններով Ազրպէյճան օգտագործած է 2 զօրամիաւորում` իւրաքանչիւրը բաղկացած մօտաւորապէս 3000 զինուորէ: Այս զօրամիաւորումները համալրուած էին նաեւ յատուկ ջոկատայիններով, լեռնահրետանային գումարտակներով եւ հզօրացուած` հրասայլային գումարտակներով:

2.- Ըստ զինուորական մասնագէտներու, ազրպէյճանական յարձակումը նորութիւն էր մարտավարական եւ ռազմագիտական իմաստներով: Սակայն, այդ մարտավարութիւնը ազերիները չկրցան հմտօրէն իրականացնել եւ պումերանկի ազդեցութեամբ գործողութիւնը առաջին իսկ փուլէն ձախողութեան մատնուեցաւ:

Պատկերացուցէք, որ յարձակման առաջին իսկ վայրկեաններէն ազրպէյճանական կողմը ունեցած էր մեծ թիւով մարդկային կորուստներ: Չմոռնանք ըսելու, որ նախայարձակները յատուկ ջոկատայիններն էին, հետեւաբար զոհերուն մեծամասնութիւնը հմուտ սպաներ էին:

Մարդկային կորուստներուն հետ մէկտեղ ազրպէյճանական կողմը ունեցաւ զրահամեքենաներու մեծաթիւ կորուստ: Զինադադարի հաստատումէն առաջ իսկ յստակ էր, որ Ազրպէյճան կորսնցուցած էր 24 արդիական հրասայլեր, 2 ուղղաթիռ, մեծ թիւով անօդաչու սարքեր եւ ռազմական այլ մեքենաներ:

3.- Ազրպէյճանական այս յարձակումը աննախադէպ էր նաեւ այն առումով, որ Ազրպէյճան օգտագործեց գերարդիական սպառազինութիւն: Նորագոյն «Թի-90» հրասայլերու, իսրայէլեան արտադրութեան «Քամիքազ» անօդաչու սարքերու կողքին, Ազրպէյճան գործի դրաւ նաեւ «ՍՄԵՐՉ» եւ ԹՕՍ-1 հրթիռային համակարգեր:

Հիմա ինչպէ՞ս պատահեցաւ, որ կարելի եղաւ դիմակայել այս բոլորը:

Հիմնական երեք գործօններով.

1.- Մարտական Ոգի

Մարտական ոգիի ամենավառ ապացոյցը այն է, որ ոչ մէկ դիրքի կամ յենակէտի վրայ նահանջ արձանագրուած է: Դիրքի վրայ գտնուող իւրաքանչիւր սպայ եւ զինուոր պայքարած են մինչեւ վերջին շունչ եւ արեան կաթիլ:

Պայքարելու այս ոգիով պայմանաւորուած է այն, որ դիրքերու մէջ զոհուած մեր մարտիկներէն 18-ը անյայտ կորած կը համարուէին: Մինչեւ վերջին շունչը եւ արեան կաթիլը պայքարելէ ետք զոհուած էին, եւ ազերիները նահանջի ժամանակ իրենց հետ տարած էին անոնց դիակները:

2.- Մարտական Հմտութիւն

Հակառակ այն իրողութեան, որ յարձակման պահուն դիրքերու վրայ հիմնականօրէն կը գտնուէին ժամկէտային զինծառայողներ, սակայն սպայական կազմի հմուտ ցուցմունքներու հետեւելով` այդ ժամկէտային զինծառայողները այնպիսի հերոսութիւններ գործած են, որ պատմութիւնը անպայման կը յիշատակէ ապագային:

3.- Իրավիճակի Ճշգրիտ Գնահատումը
Եւ Պատասխան Գործողութիւններ

Անակնկալ յարձակումը շփոթի վիճակ չէր ստեղծած: Իրավիճակը ճիշդ ձեւով գնահատելէ ետք, հայկական ուժերը ազրպէյճանական յարձակման յաջորդ օրն իսկ նախաձեռնութիւնը վերցուցին իրենց ձեռքը եւ անցան հակայարձակման` վերատիրանալով գրաւուած բոլոր դիրքերուն եւ յենակէտերուն:

Այստեղ արդէն թշնամին շփոթի մատնուած էր: Անկանոն նահանջը պատճառ դարձաւ, որ անոնք անգամ մը եւս մեծաթիւ զոհեր տան:

Քանի խօսեցանք զոհերու մասին, յայտնենք, որ քառօրեայ այս պատերազմի աւարտին եւ անկէ ետք շարունակուած գնդակոծութիւններու եւ հրետակոծութիւններու պատճառով հայկական կողմը ունեցաւ 92 զոհ, որոնցմէ 4-ը քաղաքայիններ էին:

Այստեղ կանգ պէտք է առնենք ազերիներու գործած թուրքավարի բարբարոսութիւններուն վրայ:

Յարձակման առաջին րոպէներէն իսկ հրետակոծութիւնը հասաւ սահմանագիծէն քիլոմեթրեր հեռու գտնուող բնակավայրեր: Հրթիռակոծման ենթարկուեցան Մարտունի եւ Մարտակերտ քաղաքները: Մարտունիի մէջ հրթիռակոծուեցաւ նոյնիսկ դպրոցը, ուր 12 տարեկան պատանի մը զոհուեցաւ, որուն եղբայրն ու մէկ ընկերը ծանրօրէն վիրաւորուեցան:

Մտնելով Թալիշ գիւղ` ազերիները չխնայեցին նոյնիսկ 90-ն անց ծերերը: Սպաննելով 3 ծերունիներ` կտրեցին նաեւ անոնց ականջները:

Դաժանօրէն սպաննուած եզիտի զինծառայողը գլխատեցին եւ գլուխը տարին իրենց հետ:

Իսկ ընդամէնը քանի մը օր առաջ դիակներու փոխանակումէն ի յայտ եկաւ, որ եւս 3 զինծառայողներ գլխատուած էին, իսկ բազմաթիւ ուրիշներու մարմնի զանազան հատուածներ կտրուած էին:

Մարտական այս գործողութիւններուն հետ համատեղ Ազրպէյճան սկսաւ նաեւ տեղեկատուական եւ քարոզչական պատերազմ մղել: Ապատեղեկատուութիւնը, եւ ստայօդ լուրերը սկսան տարածուիլ միջազգային լրատուամիջոցներու եւ համացանցի ընկերային կայքէջերու միջոցով: Այս բոլորին դիմաց հայկական կողմը որդեգրեց բաց քաղաքականութիւն:

Արցախ հասած հայ թէ օտար լրագրողներուն համար հասանելի էր ամէն ինչ: Հայ թէ օտար լրագրողները ոչ մէկ դժուարութեան հանդիպեցան եւ ազատօրէն լրատուութիւն կատարեցին թէ՛ ռազմաճակատէն եւ թէ՛ թիկունքէն:

Հայկական կողմը թաքցնելիք որեւէ բան չունէր: Ընդհակառա՛կը, պէտք էր ցոյց տալ, որ հայրենիքի պաշտպանները պատուով կատարած էին իրենց պարտականութիւնը եւ անառիկ պահած էին սահմանը:

Մենք հողային տարածքի կորուստ չունեցանք:

Փա՛ռք եւ պատի՛ւ հայ զինուորին:

Կրնայ ըլլալ, որ շատ փայլուն ներկայացուցի ամէն ինչ: Սակայն այս չի նշանակեր, որ մենք դասեր չունինք քաղելու:

Ճակատամարտը աւարտած է, բայց պատերազմը կը շարունակուի:

Առաջնահերթութիւն է հայկական բանակի սպառազինութեան արդիականացումը, որպէսզի թոյլ չտանք, որ Ազրպէյճանի օգտագործած գերարդիական սպառազինութեան եւ հայկական համեմատաբար համեստ սպառազինութեան միջեւ եղած վիհը անգամ մը եւս լեցուի հայ զինուորի թափած արիւնով:

Անհրաժեշտ է խնամքով նեցուկ կանգնիլ զոհուած մարտիկներու կարիքաւոր ընտանիքներուն:

Իսկ ռազմական գետնի վրայ մեր արձանագրած յաջողութիւնները պէտք է փոխանցուին քաղաքական հարթակ, եւ յաղթանակներ արձանագրուին նաեւ դիւանագիտական ճակատի վրայ:

Ապրիլեան պատերազմի առիթով յառաջացած ազգային միասնակամութիւնը պէտք է պահպանել ամէն գնով:

Հայաստանի Հանրապետութիւն-Արցախ-սփիւռք եռամիասնութիւնը բոլոր ժամանակներէն աւելի գործնական դրսեւորումներու կարիքը ունի:

Պէտք է վստահ ըլլալ, որ հայկական զինեալ ուժերու կողքին, ժողովրդային-համազգային բանակը անպայման կ՛ամրագրէ Արցախի Հանրապետութեան միջազգային ճանաչումը: