ՄԻՔԱՅԷԼ ՀԱՋԵԱՆ
Իրողութեան այս երկուութիւնն առաջին տարին չէ, որ խնդրայարոյց է ազրպէյճանա-արցախեան հակամարտութեան կողմերի համար: Որպէս այդպիսին` այն յիշեցնում է միեւնոյն մետալի երկու կողմերը. դիմերեսին այլ պատկեր է խորհրդանշուած, հակառակ երեսին` մէկ այլ: Եւ հակամարտ կողմերից իւրաքանչիւրը իւրովի է ընկալում ու մեկնաբանում միեւնոյն մետալի երկու երեսները համապատասխանաբար` Պատերազմի աւարտ եւ Հրադադար պատկերագրութեամբ: Ընկալում ու մեկնաբանում է, ի հարկէ, ելնելով ինչպէս ստեղծուած ռազմաքաղաքական իրավիճակից եւ այդ իրավիճակում սեփական կացութիւնից, նոյնպէս եւ` տեւական, կայուն խաղաղութեան հաստատման իր ձգտման անկեղծութեան աստիճանից:
Այսպէս, հակամարտութեան հայկական կողմերի` Ստեփանակերտի եւ Երեւանի համար 1994թ. մայիսեան հրադադարը որքան ցանկալի, նոյնքան եւ, ըստ իս, արտաքին պարտադրանքի արդիւնք էր: Ցանկալին պայմանաւորուած էր այն հանգամանքով, որ երկու հայկական հանրապետութիւններն էլ` Հայաստանը եւ Արցախը, ինչպէս այն ժամանակ, նոյնպէս եւ ներկայումս, գոյատեւում են երկու անմիջական հարեւանների` Ազրպէյճանի եւ Թուրքիայի կողմից տեւական շրջափակման մէջ` այդտեղից բխող տնտեսական ու ռազմական բնոյթի շատ յաճախ դժուար լուծելի բազմաթիւ խնդիրներով հանդերձ, որոնք առանձին-առանձին կամ իրենց հանրագումարում, բնականաբար, բացասաբար են անդրադառնում ինչպէս ընդհանուր ընկերային-տնտեսական վիճակի, այնպէս էլ զինուած ուժերի սպառազինութեան համալրման գործընթացի վրայ, ինչի կարիքն առանձնապէս զգալի էր պատերազմի տարիներին: Ի վերջոյ, համաձայնենք, հնարաւոր չէր պատերազմը շարունակել, ընդ որում` շարունակել մշտական յաջողութեամբ` բաւարարուելով բացառապէս կամ հիմնականում այն մեծաքանակ ռազմավարով, որ մարտադաշտում, այսպէս ասած, «առատաձեռն» թողնում էին խուճապահար փախուստի դիմող հակառակորդի բանակային ստորաբաժանումները: Այնպէս որ, հակամարտութեան գօտում խաղաղութեան, մանաւանդ տեւական խաղաղութեան հաստատումը, իր հնարաւոր գումարելիներով հանդերձ, որպէս կենսական նշանակութեան խնդիր, իրօք, ցանկալի էր հայկական կողմերի համար: Միեւնոյն ժամանակ, չնայած թշնամու կենդանի ուժի եւ սպառազինութեան անհամեմատ գերակշռութեանը, այնուամենայնիւ, վճռական հակայարձակման անցած հայկական զինուած ուժերին յաջողուել էր վերջնականապէս կոտրել Ազրպէյճանի այլեւս բարոյալքուած եւ անկանոն նահանջող զօրքերի դիմադրութեան ոգին: Արդիւնքում արցախեան վերահսկողութեան տակ էին ամբողջովին կամ մասնակիօրէն անցել նախկին ԼՂԻՄ-ին յարակից եօթ լեռնային, նախալեռնային ու տափաստանային շրջաններ եւ գրեթէ բաց էր կամ, աւելի ճիշդ, համեմատաբար հեշտ յաղթահարելի էր դէպի աջափնեայ Կուր գետը տանող ճամբան` Մինկեչաուր քաղաքից մինչեւ Արաքս գետ հասնող ողջ տարածքը` դէպի Վրաստան եւ Իրան ձգուող հաղորդակցութեան ուղիներով հանդերձ, Ազրպէյճանից հատելու իրական հնարաւորութեամբ: Առաւել եւս` որպէս ռազմավարական առաջնահերթութիւն, ազատագրման ենթակայ էին պատմական Արցախի հիւսիսային տարածքները, այդ թւում` 1991թ. սեպտեմբերի 2-ի հռչակագրով ԼՂՀ կազմի մէջ մտնող Շահումեանի շրջանը` Գետաշէնի ենթաշրջանով ներառեալ: Վերջինս, ինչպէս յայտնի է, բռնազաւթուել էր 1991-ի գարնանը` խորհրդային զօրքերի եւ ազրպէյճանական ՕՄՕՆ-ի միացեալ ուժերով իրագործուած «Օղակ» ռազմագործողութեան, իսկ բուն Շահումեանի շրջանը` 1992թ. ամրանը` նախկին խորհրդային, իրականում` նորանկախ Ռուսաստանին ենթակայ եւ ազրպէյճանական զօրքերի համատեղ ռազմարշաւի հետեւանքով:
Այնպէս որ, 94-ի մայիսեան հրադադարն առաւելապէս արտաքին քաղաքական պարտադրանք էր Արցախի համար, որ իրականացուեց Մոսկուայի միջնորդական ջանքերով: Նպատակը, առերեւոյթ, արիւնահեղութեան դադարեցումն էր, իրականում` վերահաս վերջնական պարտութիւնից Ազրպէյճանի շուտափոյթ փրկութիւնը, ինչի կարիքը Պաքուն մեծապէս զգում էր` որպէս միակ փրկօղակ ակնկալելով Ռուսաստանի ազդեցիկ միջամտութիւնը:
Մինչդեռ ահա մայիսեան հրադադարը ոչ այլ բան, քան երկնային մանանայ էր հէնց Ազրպէյճանի համար, քանզի նահանջող ազրպէյճանական զօրքերի ցանկացած յետքայլ նրան աւելի ու աւելի էր մօտեցնում խայտառակ պարտութեան անդունդի եզրին: Պաքւում, անշուշտ, գիտակցում էին, որ նման հեռանկարը ենթադրում է ոչ միայն ռազմական, այլեւ քաղաքական ծանր հետեւանքներ, ամենաահաւորը` Ազրպէյճանի Հանրապետութիւն յորջորջուող արհեստածին կազմաւորման` վերջնական փլուզում ու մասնատում արեւելեան Այսրկովկասի բնիկ ժողովուրդների` հայերի, լեզգիների, աւարների, թալիշների միջեւ: Իսկ թէ այդ տարածաշրջանից ի՛նչ կը մնար միջնադարեան ագգոյունլու եւ ղարագոյունլու խաշնարած ցեղախմբերի ժառանգներին` ներկայիս ազրպէյճանցիներին, դեռ հարց է: Այնպէս որ, հրադադարն օդ ու ջրի պէս պէտք էր Պաքուին: Ու թէկուզ Ռուսաստանում շարունակաբար պնդել ու պնդում են, որ ազրպէյճանա-արցախեան հակամարտութեան գօտում պատերազմական գործողութիւնները տեւականօրէն դադարեցնելու եւ կայուն խաղաղութիւն հաստատելու գաղափարը, որպէս միջնորդական նախաձեռնութիւն, բացառապէս Մոսկուայից է բխել, այնուամենայնիւ, ստիպուած եմ չհամաձայնել: Բանն այն է, որ պաշտօնական Մոսկուայի այդ նախաձեռնութիւնն ի սկզբանէ հիմքում ունեցել է պաշտօնական Պաքուի խնդրանքը` յորդորելու, աւելի ճիշդ` պարտադրելու հայկական կողմերին, որպէսզի դադարեցնեն զօրքերի առաջխաղացումը դէպի Ազրպէյճանի խորքերը: Իսկ որ Մոսկուայի յորդորանքը Երեւանին ու Ստեփանակերտին, այսպէս ասած, «բարեկամական պարտադրանքի» ուժ կ՛ունենայ, Պաքւում, ի հարկէ չէին կասկածում` հաշուի առնելով ռուս-հայկական դաշնակցային կապերը, որոնց շրջանակներում Հայաստանը Ռուսաստանից` որպէս մատակարարման միակ աղբիւրից, կարողանում էր փոքր ի շատէ համալրել մարտական գործողութիւնների ընթացքում արագ սպառուող իր զինապաշարը:
Իր հերթին` Մոսկուան նոյնպէս շահագրգռուած էր ընդառաջելու Պաքուի խնդրանքին: Նախ, այսպիսով իսկ, նա պէտք էր հասկացնել տար Արեւմուտքին, թէ ո՛վ է «իրական տէրը» Հարաւային Կովկասի տարածաշրջանում եւ ո՛վ կարող է թելադրել այնտեղ խաղի կանոնները: Ապա Մոսկուայի համար օրախնդիր էր մինչ այդ Ազրպէյճանում իր կորցրած դիրքերը վերականգնելու եւ այնտեղ վերստին ամրանալու անհրաժեշտութիւնը: Ուստի, քաջ գիտակցելով Ռուսաստանում դարեր ի վեր հաստատուած եւ անփոփոխ աւանդոյթի ուժ ստացած «խարազանի եւ կարկանդակի քաղաքականութեան» նշանակութիւնը ներքին եւ արտաքին կնճռոտ հարցերի լուծման պարագայում, Մոսկուան մերթ խարազանն էր օգտագործում Պաքուի նկատմամբ` փորձելով պատժի միջոցով խրատել, խելքի բերել նրան, մէկ խրախուսում էր կարկանդակի մատուցմամբ` հասկացնելով, որ ինքն է Ազրպէյճանի միակ յուսալի բարեկամը, ինչո՞ւ չէ, նաեւ` տէրը: Երեւի թէ զուտ արցախեան աւանդական սրամտութեան արտայայտութիւն չէ, երբ ազատամարտի մասնակից տղաները ասում էին, որ Ռուսաստանը տիզելային վառելիքը մեզ տրամադրում էր ոչ թէ թոների, այլ քիլոմեթրերի հաշուով, այսինքն տալիս էր այնքան, ինչքան քիլոմեթր կ՛ուզենար, որ առաջ շարժուենք, ոչ աւելին: Այլ կերպ ասած` մի կողմից Երեւանին ու Ստեփանակերտին հասկացնում էր, որ ինքն է որոշում, թէ հայկական զօրքերն ինչքա՛ն կարող են առաջ շարժուել, միւս կողմից` Պաքուին` թէ կարող է հայերին աւելի շատ տիզվառելիք (նաեւ զէնք ու զինամթերք) տալ, եւ հայկական հրասայլերը, «Աստուած մի՛ արասցէ», կարող են յայտնուել Ազրպէյճանի մայրաքաղաքում: Այսօր էլ յիշում եմ Ազրպէյճանի պետական ռատիոյի «Սահար» («Առաւօտ».- խմբ.) լրատուական ծրագրի հաղորդավարի խօսքը, որով նա ամէն օր առաւօտեան ժամը 7:00-ին սկսում էր լուրերի թողարկումը. «Սիրելի՛ հայրենակիցներ, կարող էք չանհանգստանալ, պէտք չէ փախչել, մնացէք ձեր տներում, հայկական հրասայլերը դեռեւս չեն հասել Գըզգալասիին»: Նշեմ, որ Գըզգալասին պարսկական ծագմամբ Կոյսի աշտարակ միջնադարեան բերդն է, որ գտնւում է Պաքուի հին քաղաքային հատուածում` ծովափնեայ զբօսայգու մերձակայքում, եւ որն ազրպէյճանական վայ-գիտնականների մատուցմամբ համարւում է «ազգային ճարտարապետութեան անկրկնելի կոթող»:
Ինչ վերաբերում է հնարաւոր ռազմական պարտութիւնից Պաքուին փրկելու Մոսկուայի այդ քայլին, ապա տուեալ դէպքում արդէն գործել է կարկանդակի պարագան: Կրեմլի տեսակէտով, դա յուսալի հիմք կը ծառայի Ազրպէյճանին իր ազդեցութեան ոլորտում պահելու համար: Եւ վերջապէս, Մոսկուայում չեն մոռացել, որ այդ կեղծ պետական կազմաւորումն իր նախկին պետաիրաւական դրսեւորումներում` Ազրպէյճանի Դեմոկրատական Հանրապետութիւն, Ազրպէյճանական ԽՍՀ, Ազրպէյճանի Հանրապետութիւն, ռուս-թուրքական արտամուսնական կապի արգասիքն է տակաւին 1918 թուականից, ընդհուպ` մինչեւ ԽՍՀՄ փլուզումը 1991 թուականին, հետեւապէս իրենք նոյնպէս պատասխանատու են այդ ապօրինի զաւակի ապահով գոյութեան համար: Զարմանալի չէ, որ երկուստեք Թուրքիայի եւ Ռուսաստանի կողմից Ազրպէյճանի նկատմամբ այդ աւանդական հոգածու վերաբերմունքը շարունակւում է առ այսօր: Ի վերջոյ, զաւակն ապօրինի է, թէ ոչ, բայց իրենց զաւակն է, կամ ինչպէս ռուսական առածն է ասում` «Էս շան թուլան ամէն դէպքում մեր շան թուլան է»:
Հաւատարիմ մնալով հոգածու ծնողներից մէկի իր պարտականութիւններին, ուղիղ քառորդ դար առաջ` 1994թ. մայիսի 12-ին Մոսկուան փաստօրէն փրկեց իր «շան թուլային»` Ազրպէյճան կոչուող հոգեզաւակին, Խըրխըզստանի մայրաքաղաք Պիշքեքում եռակողմ ստորագրուած համաձայնագրով, այսպէս կոչուած, «անժամկէտ հրադադար» հաստատելով ազրպէյճանա-արցախեան հակամարտութեան գօտում: Բանակցութիւնները, որոնք սկսուել էին ԱՊՀ խորհրդարանական վեհաժողովի, Խըրխըզստանի խորհրդարանի, Ռուսաստանի Դաշնային ժողովի եւ արտաքին գործերի նախարարութեան նախաձեռնութեամբ, հիմնականում ընթանում էին Ստեփանակերտի եւ Պաքուի միջեւ` երկու հակամարտ երկրների խորհրդարանների` ԼՂՀ Գերագոյն խորհրդի եւ ԱՀ Միլլի մեճլիսի պատուիրակութիւնների մակարդակով: Պաքուն, ի հարկէ, փորձում էր մայիսի 4-5-ին քննարկուած արձանագրութեան, ապա եւ մայիսի 12-ի համաձայնագրի տակ տեսնել միայն իր եւ Երեւանի ստորագրութիւնները` հակամարտութիւնը միջազգայնօրէն ճանաչուած երկու երկրի` Ազրպէյճանի եւ Հայաստանի միջեւ տարածքային վէճ ներկայացնելու հեռանկարով: Չնայած` մինչ այդ ինքն էր շփումներ որոնում առաւելապէս Ստեփանակերտի, քան Երեւանի հետ: Ինչպէս նշուեց օրերս Ստեփանակերտում անցկացուած խորհրդաժողովում, որ նուիրուած էր Կրակի եւ ռազմական գործողութիւնների լիակատար դադարեցման մասին համաձայնագրի ուժի մէջ մտնելու 25-ամեակին, պաշտօնական Պաքուն երբ նեղն է ընկնում, ապա առաւելապէս շտապում է դիմել պաշտօնական Ստեփանակերտին, քան` Երեւանին: Եւ Պաքուին համոզիչ բացատրուեց, որ առանց պաշտօնական Ստեփանակերտի ստորագրութեան` հազիւ թէ հնարաւոր լինի լուծել պատերազմական գործողութիւնների դադարեցման խնդիրը: Ազրպէյճանական պատուիրակութեանը Պիշքեքում հասկացնել տուեցին, որ հակառակ դէպքում ԼՂՀ Պաշտպանութեան բանակը պատրաստ է ճեղքելու ռազմաճակատի գիծը Թեր-թերի, այն ժամանակ` Միր Պաշիրի ռազմական յենակէտի շրջանում եւ դուրս գալ Կուր գետի ափ, ի լրումն եօթ շրջանների` վերահսկողութիւն հաստատելով Ազրպէյճանի եւս մի քանի շրջանում: Դա կարծես թէ լուրջ ազդեցութիւն ունեցաւ ազրպէյճանական պատուիրակութեան վրայ, եւ ինչպէս վկայում է ԵԱՀԿ Մինսքի խմբի նախկին համանախագահ, այն ժամանակ Ռուսաստանի Դաշնութեան նախագահի լիազօր ներկայացուցիչ Վլատիմիր Քազիմիրովը. «Ազրպէյճանի Հանրապետութեան պատուիրակութիւնն, առաւել քան հայերը, ջանք ու եռանդ չէր խնայում, որպէսզի հրադադար հաստատուի»: Ի լրումն` Ազրպէյճանում հասունացել էր ներքաղաքական ճգնաժամը, եւ նախագահ Հայտար Ալիեւը յայտնուել էր անելանելի վիճակում: Նա կանգնած էր ոչ միայն նոր տարածքներ, այլ նաեւ իշխանութիւնը կորցնելու վտանգի առաջ: Բացի այդ, հետագայ իրադարձութիւնները ցոյց տուեցին, որ այն կապուած էր նաեւ Ալիեւի վարչակարգի կողմից տարուող նաւթային դիւանագիտութեան հետ: Անհրաժեշտ էին պատերազմը չվերսկսելու երաշխիքներ, որի դէպքում միայն նաւթային ընկերութիւնները ներդրումներ կը կատարէին Ազրպէյճանում:
Ապա խփուեց ազրպէյճանական պատուիրակութեան երկրորդ «յաղթաթուղթը» եւս, այն է` արձանագրութեան, ինչպէս եւ համաձայնագրի տակ աւելացնել նաեւ Լեռնային Ղարաբաղի, այսպէս կոչուած «ազրպէյճանական համայնքի» ղեկավարի ստորագրութիւնը: Դարձեալ Պաքուին բացատրուեց, որ այդ «համայնք» կոչեցեալը հակամարտութեան կողմ ու պատերազմի մասնակից չէ, ի տարբերութիւն Լեռնային Ղարաբաղի` հայութեան չունի պետական կառավարման մարմիններ, զինուած ուժեր եւ այլն: Մի խօսքով, ոչ ոք է: Եւ մայիսի 5-ին Արցախի, Ազրպէյճանի եւ Հայաստանի խորհրդարանների ղեկավարների կողմից ստորագրուեց պիշքեքեան արձանագրութիւնը, որը ճանապարհ հարթեց ռազմական գործողութիւնների դադարեցման համար:
Ի վերջոյ հրադադարի մասին 1994 թ. մայիսի 12-ի եռակողմ համաձայնագիրը կնքուեց: Դրան յաջորդեցին նաեւ նոյն թուականի յուլիսի 26-27-ի եւ 1995թ. փետրուարի 6-ի հրադադարի եռակողմ համաձայնագրերը: Ռազմական գործողութիւնների անժամկէտ դադարեցման վերաբերեալ երեք հիմնարար փաստաթուղթեր, որոնց տակ դրուած է նաեւ պաշտօնական Ստեփանակերտի ստորագրութիւնը: Այսինքն` Ազրպէյճանն առնուազն երեք անգամ հրապարակաւ, ասել է թէ` միջազգայնօրէն ճանաչել է Լեռնային Ղարաբաղի (Արցախի) Հանրապետութիւնը:
Բայց, ինչպէս վկայում են հետագայ տարիների իրադարձութիւնները, պատերազմը` որպէս այդպիսին, չդադարեց: Անցած երկուսուկէս տասնամեակում Ազրպէյճանը բազմիցս խախտել է այն: Ընդ որում, այդ տարիների ընթացքում չի եղել գէթ մէկ օր, որպէսզի ազրպէյճանական ստորաբաժանումները տարբեր զինատեսակներից կրակ չբացեն հայկական դիրքերի ուղղութեամբ: Կրակում են դիպուկահար հրացաններից, ինքնաձիգ հրազէնից, գնդացիրներից, տարբեր տրամաչափի ականանետներից` փորձելով ահ ու սարսափի մէջ պահել հայ դիրքապահներին, նաեւ մերձակայ գիւղերի խաղաղ բնակիչներին: Լարուածութեան մագլցումը աստիճանաբար աճեց` ներառելով ականանետներ, հրետանա-հրթիռային համակարգեր, եւ 2016 թուականի ապրիլին վերածուեց լայնածաւալ մարտական գործողութիւնների, երբ ազրպէյճանական բանակը, կիրառելով վերջին տարիներին ձեռք բերած արդիական սպառազինութիւնը, յանկարծակի յարձակման անցաւ շփման գծի ողջ երկայնքով մէկ: Սակայն ազրպէյճանական բանակի այս հերթական արկածախնդրութիւնը նոյնպէս ձախողուեց` հանդիպելով արցախեան դիրքապահների աներեր ու վճռական դիմադրութեանը: Աւելի՛ն. կրելով կենդանի ուժի ու ռազմական սարքերի զգալի կորուստներ` ազրպէյճանական զինուժը դարձեալ ստիպուած եղաւ փախուստի դիմել: Եւ Պաքուն վերստին ճարահատեալ դիմեց Մոսկուայի միջնորդութեանը` խնդրելով յորդորել հայկական կողմերին` դադարեցնելու հակայարձակ գործողութիւնները: Բնականաբար, ինչպէս նախորդ բոլոր դէպքերում, չյապաղեց Մոսկուայի, այսպէս ասած, «խաղաղարար միջնորդութիւնը»: Ազրպէյճանը հերթական անգամ խուսափեց վերջնական պարտութիւնից:
Ասում են` վատ բանակցութիւններն աւելի լաւ են, քան` պատերազմը: Քա՛ւ լիցի` հեռու եմ այն մտքից, որ վատն էին պիշքեքեան բանակցութիւնները: Ընդհակառակը, դրանց շնորհիւ է, որ թէկուզ յարաբերական առումով, բայց հաստատուել է տեւական հրադադար: Իսկ հրադադարն այդ հնարաւորութիւն է տուել խուսափելու նոր աղէտալի հետեւանքներից` ինչպէս ազրպէյճանա-արցախեան հակամարտութեան գօտում, նոյնպէս եւ ողջ Հարաւային Կովկասի տարածաշրջանում:
Միեւնոյն ժամանակ հակուած եմ մտածելու, որ դրանք կատարեալ չէին: Երեւի թէ չէին էլ կարող աւելին լինել: Այնուամենայնիւ, ընթանալով պատերազմ սանձազերծած եւ ինքնապաշտպանութեան դիմած կողմերի` համապատասխանաբար Ազրպէյճանի եւ Արցախի միջեւ, այդ բանակցութիւնները միջազգային փորձում ընդունուած կարգով յստակ չսահմանեցին նոյն այդ պատերազմում պարտուած կողմի` Ազրպէյճանի իրաւական պատասխանատուութիւնն իր իսկ մեղքով տեղի ունեցած զանգուածային աղէտի հետեւանքների եւ մարդկային ողբերգութիւնների համար, նրա պարտաւորութիւններն այդ հետեւանքների վերացման ուղղութեամբ: Բանակցութիւնները, փաստօրէն, վարուեցին հաւասարը հաւասարի հետ սկզբունքով, ինչն ամենեւին չի համապատասխանում իրադարձութիւնների փաստացի զարգացմանը եւ կողմերից իւրաքանչիւրի դերակատարութեանն այդ գործընթացում: Աւելի՛ն. որ ոչ պակաս կարեւոր է, բանակցութիւնների արդիւնքում կնքուած համաձայնագրում ամրագրուած չէ հրադադարի խախտումների համար կողմերի միջազգային իրաւական պատասխանատուութիւնը, ինչը կողմերին զսպող գործօնի դերակատարութիւն կ՛ունենար իրադարձութիւնների հետագայ զարգացման ընթացքում: Այս առումով, կարծում եմ, դժուար չէ կռահել, թէ ինչի՛ց է բխում պաշտօնական Պաքուին համակած անպատժելիութեան զգացողութիւնը հրադադարի նախաձեռնած խախտումների պարագայում, որոնց ընթացքում մարդկային կեանքի բազմաթիւ կորուստներ են արձանագրուել:
Ամփոփեմ խօսքս: Արցախեան եւ ազրպէյճանական հակամարտ զօրքերի միջեւ իրական պատերազմն անցած քառորդ դարում փոխարկուել է անժամկէտ կոչուող, բայց իրականում եւս մէկ ժամանակաւոր հրադադարի, փխրուն, յարաբերական անդորրի, որը պարբերաբար ընդհատւում է ազրպէյճանական դիրքերից արձակուած կրակոցներով: Նշանակութիւն չունի, թէ ի՛նչ զինատեսակներից` դիպուկահար հրացանների՞ց, ինքնաձիգ հրազէնի՞ց, գնդացիրների՞ց, թէ՞ ականանետներից: Մահաբեր, գուժկան այդ կրակոցները մշտապէս յիշեցնում են մեզ, որ պատերազմը չի աւարտուել, որ մենք բոլորս` դիրքապահ զինուոր, թէ խաղաղ բնակիչ, զօրավար, թէ պետական գործիչ, միշտ պէտք է զգօն ու պատրաստ լինենք` արժանավայել դիմագրաւելու եւ կասեցնելու համար բնաջնջման սպառնալիքներով մեր դէմ մշտապէս յոխորտացող թշնամու հերթական հնարաւոր ու ցանկացած պահի սպասելի արկածախնդրութիւնը:
Արցախ
Յատուկ «Ազդակ»-ի համար