Նուսրեթիէ մզկիթ
«Թիւրքիյէ» թերթի յօդուածագիր Էրքեմ Պուղրա Էքքինճի յօդուածով մը անդրադարձած է հռչակաւոր Պալեան ընտանիքի պատմութեան ու ստեղծագործութիւններուն, նշելով, որ Վոսփորի մզկիթներու մէջ նամազ ընողներուն մեծամասնութիւնը չի գիտեր, որ այդ կառոյցներուն հեղինակները Պալեան արքունի ճարտարապետներն են:
Պէյլերպէյի պալատ
«Ծագումով կեսարացի Պալեաններու ընտանիքը ինը սերունդ շարունակ ճարտարապետներ կրթած է: 18-19-րդ դարերուն Պոլսոյ եւ անոր շրջակայքը կառուցուած բոլոր պալատները, մզկիթները, եկեղեցիները, ամարանոցները, զօրանոցները, դպրոցները, հիւանդանոցները, աշտարակները, աղբիւրներն ու թատրոնները Պալեաններու ձեռքի աշխատութիւններն են: Անոնք միաւորած էին եւրոպական ճարտարապետութեան սկզբունքներն ու արեւելեան ձեւաւորման միտումները` ստեղծելով սեփական իւրօրինակ ոճ մը: Իրենց կուտակած գիտելիքներն ու փորձառութիւնը սերունդէ սերունդ փոխանցելով` անոնք նաեւ շարունակաբար կը զարգանային ու կը յիշեցնէին իրենց մասին», կը գրէ թերթը:
Տոլմապահչէի պալատ
Այնուհետեւ, անդրադառնալով Պալեան ընտանիքի պատմութեան, յօդուածագիրը կը գրէ. «Պալեան մականունը նախ ամէնէն առաջ գործածած է վարպետ Գրիգոր (1764 – 1831), որ Կեսարիայէն տեղափոխուած իր հօր` Մէրմէթճի Պալի Գալֆայի անունով ինքզինք կոչած է Պալեան: Գրիգոր եղած է Սելիմ Գ. սուլթանի պալատական ճարտարապետը: Ան մեծ հեղինակութիւն ու պատիւ կըը վայելէր թէ՛ հայերու եւ թէ՛ կայսրութեան միւս բնակիչներուն մօտ: Գրիգոր այնքան մտերմացած էր Սելիմին յաջորդող Մահմուտ Բ. սուլթանին հետ, որ այս վերջինը Գրիգորն ու անոր ընտանիքը ազատեց հարկերէն ու շնորհեց բազմաթիւ արտօնութիւններ: Գրիգոր Պալեանի ամենայայտնի գործերէն են Սելիմէ զօրանոցն ու Նուսրեթիէ մզկիթը»:
Էքրեմ Պուղրա Էքքինճի յօդուածի յաջորդ բաժնով մանրամասն տեղեկութիւններ կու տայ Պալեան գերդաստանի յաջորդ սերունդներուն մասին ու կը գրէ հետեւեալը.
Գրիգորի որդի Կարապետ Ամիրա (1800-1866) նոյնպէս պալատական ճարտարապետ դարձաւ: Ան իր փեսայ Յովհաննէսի ու որդւոյն` Նիկողոսի հետ միասին` 1853-ին կառուցեց Տոլմապահչէի պալատը: Իր երեսնամեայ մասնագիտական գործունէութեան ընթացքիւն Կարապետ Պալեան կառուցեց` 7 պալատ, 4 գործարան, 1 զօրանոց, 1 մզկիթ, 7 եկեղեցի, 2 հիւանդանոց, 3 դպրոց, 2 ջրամբար:
Տոլմապահչէի ժամացոյցով աշտարակ
Կարապետի որդի Նիկողոս Պալեան (1825-1858), որ կրթութիւն ստացած էր Փարիզի մէջ, իր կարճատեւ կեանքի ընթացքին արժէքաւոր գործերու հեղինակ դարձաւ: Իր ստեղծագործութիւններն են` Օրթագիւղի մզկիթը, Տոլմապահչէի ժամացոյցի աշտարակը: Իր եղբայրը` Յակոբ Պալեան (1937-1975), նոյնպէս Փարիզի մէջ կրթութիւն ստացած էր: Յակոբ Պալեանի ամենայայտնի աշխատանքը 1864-ին կառուցուած Պէյլերպէյի պալատն է: Կարապետի` որդիներէն Սիմոն Պալեան (1846-1894) նոյնպէս արքունի ճարտարապետ էր: Իր ամենանշանաւոր ստեղծագործութիւնը Մաչքայի զինանոցն է:
Պալեաններու ընտանիքի ամենաականաւոր ներկայացուցիչը Սարգիս Պալեանն է (1831-1899): Ան 12 տարեկանէն ուսանած էր Փարիզի մէջ: Վերականգնելով Պոլսոյ` երկրաշարժէն ու հրդեհէն աւերուած շրջանները, Սարգիս նուաճած էր Ապտիւլ Համիտ սուլթանին վստահութիւնը:
Սարգիս Պալեան հեղինակն է աւելի քան 50 կառոյցներու, որոնցմէ են Գանտիլլիի Ատիլէ սուլթան ապարանքը, Եըլտըզ պալատական համալիրը, Աքսարայի Վալիտէ մզկիթը, Պոլսոյ համալսարանի շէնքը, Կալաթասարայ լիսէն, Համիտիէ մզկիթը եւ ժամացոյցի աշտարակը, եւ այլն: