Ազրպէյճան բառի գրութեան պարագային կան տարբեր տեսակէտներ եւ հիմնաւորումներ: Այդ պատճառով ալ դժուար է վերջնական եւ մէկ եզրակացութեան հասնիլ: Ստորեւ հրատարակուած նշմարին մէջ մէկ տեսակէտը կը պաշտպանուի միայն: Այս գծով քննարկումի կարելիութիւններ կան տակաւին:
«Ա.»
Վերջին շրջանին նկատած եմ, թէ մեր մամուլին եւ առհասարակ մեր խօսակցութեանց մէջ ընդհանրացած է Ազրպէճան եւ ազերի (իբրեւ ժողովուրդ) բառերը: Դպրոցական մեր տարիներուն թէ աշխարհագրութեան եւ հայոց պատմութեան դասապահերուն մենք սորված ենք Ատրպէճան տարբերակը, որ Հայաստանի արեւելեան սահմանին վրայ գտնուող մեր դրացի-թշնամին է: Հիմա ո՞ր տարբերակն է ճիշդը:
Նախ նայինք, թէ Հայաստանի Հանրապետութեան պատմութիւնը գրող մեր ղեկավարները ինչպէս կոչած են այդ երկիրը:
«Նոյն պահուն յայտնուեցաւ, որ թաթարները եւս կը պատրաստուին մայիս 28-ին յայտարարել Ատրպէճանի անկախութիւնը»:
ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ԽԱՏԻՍԵԱՆ
«Հայաստանի Հանրապետութեան
Ծագումն ու Զարգացումը»
Տպ. Համազգային Պէյրութ 1968 էջ 84
«29 069 հոգի մարդկային զոհեր եւ մօտ մի միլիարդ րուբլու նիւթական վնասներ եւ կորուստներ.
Ահա ա՛յս «քաղաքական հասունութեան վկայականով» Ատրպէճանը սկսեց իր պետական անկախ կեանքը»:
ՍԻՄՈՆ ՎՐԱՑԵԱՆ
Հայաստանի Հանրապետութիւն
Տպ. Մշակ Պէյրութ 1958 էջ 174
Նոյնիսկ արցախեան շարժման օրերուն դաշնակցական մամուլին մէջ կը հանդիպինք Ատրպէճան գրելաձեւին:
«Ազգային Հարցի Լուծման Ատրպէճանական Ոճրային Ոճը»
«ԴՐՕՇԱԿ», 1 օգոստոս 1990,
Թիւ 5, էջ 8
Ատրպէճանը երկիր մըն է, որ գոյացաւ 1918-ին անգլիացիներուն, թուրքերուն եւ ռուսերուն գործակցութեամբ եւ անկախացաւ 1918 մայիս 27-ին: Երկրին անունը ունի պարսկական ծագում, որ կու գայ ատուր (կրակ) բառէն, ինչպէս Ատրպատական կամ ատրուշան բառերը:
Պէտք է նշել, որ հայաստանեան մամուլը բարեբախտաբար աւելի զգօն է եւ կը գրէ Ատրպէճան եւ ատրպէճանցի:
Ուրկէ՞ բուսան այս Ազրպէյճան եւ ազերի եզրերը:
Խորհրդային Միութեան քայքայումէն ետք, ատրպէճանցիք, որոնց մեծամասնութիւնը թուրքեր են, կը փորձեն պատմութիւնը աղաւաղել` ըսելով, որ իրենք բնիկներ են եւ կը կոչուին ազերի, իրենց երկիրն ալ` Ազրպէյճան: Արցախեան հարցը` ներկայացնելով արդար պահանջ պատմական իրենց իրաւունքներուն, միաժամանակ ազերի անուան տակ անոնք կը փորձեն այդ երկրի տարածքին ապրող փոքրամասնութիւնները կլանել: Նշենք, որ Ատրպէճանի մէջ կ՛ապրին լեզգիներ (շուրջ 350 հազար), թալիշներ (շուրջ 150 հազար), ինչպէս նաեւ` թաթեր, ուտիներ, ցախուրներ եւ այլ փոքրամասնութիւններ: Հետեւաբար ազերի ժողովուրդ, իբրեւ այդպիսին, գոյութիւն չունի, իսկ երկիրն ալ կը կոչուի Ատրպէճան, որուն բնակիչներուն մեծամասնութիւնը թուրքեր են, նոյնքան ազգայնամոլ, ցեղապաշտ ու թրքամոլ, որքան բուն Թուրքիոյ թուրքերն են: Արձանագրենք, որ փանթուրանիզմի գաղափարախօսութիւնը, որուն հետեւանքն էր Հայոց ցեղասպանութիւնը, ծնունդ առած է Պաքուէն:
Առ այդ, կ՛ակնկալենք, որ այսուհետ պատմութիւնը հերթական անգամ խեղաթիւրելու մեր թշնամիին ջաղացքին ջուր չենք լեցներ եւ այդ երկիրը կը կոչենք Ատրպէճան, իսկ բնակիչներն ալ ատրպէճանցի կամ ատրպէճանի թուրքեր:
ԳԷՈՐԳ ԹՈՐՈՅԵԱՆ