ԱՇՈՏ ՎԱՒԵԱՆ
«Մեր բոլորի առաջ մի գանձանակ կայ զետեղուած, որի անունն է պատմութիւն: Իւրաքանչիւր մարդ կ՛անցնի այդ գանձանակի առջեւէն ու իր բաժինը կը դնէ անոր մէջ», յիշելով աւետարանական յայտնի դրուագն` ասում էր Գարեգին Ա. Ամենայն Հայոց կաթողիկոսը:
Չափազանց ընդգրկուն եւ արժէքաւոր հանդիսացաւ Գարեգին վեհափառի ժառանգութեան բաժինը պատմութեան այդ գանձանակում. հիմնուած ազգային-հոգեւոր տասնեակ կառոյցներ ու հաստատութիւններ, կառուցուած կամ վերականգնած աշխարհասփիւռ բազմաթիւ եկեղեցիներ, հրատարակուած հարիւրաւոր հատորներ, Հայաստանեայց սուրբ եկեղեցու ներքին միասնութիւնն ապահովող ու նրան քրիստոնեայ աշխարհին կապող կենսական կամուրջներ, քրիստոնէական համաշխարհային եկեղեցիների միջեկեղեցական յարաբերութիւնների ու գործունէութեան աշխուժացման դրսեւորումներ, հովիւ-առաջնորդի իր նկարագրով ոգեշնչուած, նրանից ճառագայթող ջերմութեամբ լիցքաւորուած, ազգային-քրիստոնէական գաղափարներ կրող հոգեւորականների ու աշխարհականների սերունդներ, հայ ազգային-եկեղեցական դարաւոր միտքը հարստացնող, աստուածաբանական, գիտական, գրական եւ հայութիւնը ազգային-քրիստոնէական ու հոգեւոր արժէքներով զօրացնելու ուղին մատնանշող ապագայ կերտող աշխատութիւններ ու քարոզախօսութիւններ…
Տասնութ տարիներ առաջ, 1999 թուականի յունիսի 29-ին կեանքից հեռացաւ Գարեգին Ա. Ամենայն Հայոց հայրապետը, Կիլիկիոյ աթոռի գահակալը` 1977-1995 թուականներին: Եւ եղած ունեցուածքը տաճարին ընծայած Աւետարանի այրի կնոջ օրինակով ու միաբաններին ուղղուած` իւրաքանչիւրից ինչ-որ բանի փոխարէն այդ գանձանակում «զմեզ» դնելու սեփական պատգամին հաւատարիմ` նա իր ամբողջ կեանքն ու էութիւնն անմնացորդ նուիրեց իր ժողովրդին ու եկեղեցուն:
Երջանկայիշատակ Գարեգին կաթողիկոսն իրօք եզակի անհատականութիւն էր` օժտուած աստուածատուր մտաւոր եւ հոգեւոր կարողութիւններով, աննկարագրելի առաքինութեամբ ու մարդասիրութեամբ: Նրա մասին ականատեսների ահա այսպիսի գրառումների կարելի է հանդիպել, որոնք ուղեկցում են համացանցում տարածուող իր լուսանկարներին կամ մտքերին.
– Բացառիկ մտաւորական եւ առաքինի կղերական… Այսօր որքա՜ն պէտք ունէինք իր ներկայութեան ազգային եւ կրօնական մակարդակներու վրայ…
– Ամենայն Հայոց խօսքի ուսուցիչ, որքան շատ բան եմ սովորել ձեր ոսկեղինիկ հայերէնից ու խոհախորհուրդ մտքերից…
– Անփոխարինելի գանձ մըն էր վեհափառ հայրը մեր ազգին համար, հաւանաբար քանի մը հազար տարի սպասելու ենք, որ նման անձ մը կրկին ծնի…
Վեհափառի անունը յիշատակելն ու իր մասին բարձրաձայնելը, նրա կեանքը, գործն ու խօսքը հանրութեանը ներկայացնելը միայն յարգանքի, գնահատանքի կամ էլ երախտագիտութեան տուրք չէ նրա լուսաւոր յիշատակին: Դրանով Գարեգին վեհափառն այսօր շարունակում է գործել նրա իսկ յօրինած բառերով բնութագրուող` ՄԱՐԴԱԿԵՐՏՈՒՄԻ ու ՀԱՅԱԿԵՐՏՈՒՄԻ իր առաքելութեամբ: Լինելով հաւատքի, գործի, գաղափարի մարդ եւ զուրկ` անձնակենտրոն նախասիրութիւններից` ճիշդ միեւնոյն նպատակներով էր նա կամենում, որպէսզի իր մահից յետոյ կառուցուէր նրա անունը կրող աստուածաբանական-հայագիտական կենտրոն կամ էլ հրատարակուէին անտիպ աշխատութիւնները:
Ընթացիկ տարուայ օգոստոսի 27-ին լրանում է նաեւ լուսահոգի Գարեգին կաթողիկոսի ծննդեան 85-ամեակը, եւս մի առիթ` յիշելու այս Մեծ Հային, մասնակցելու նրա շարունակուող առաքելութեանը: Իւրաքանչիւրը կարող է իւրովի յիշատակել այն. մէկը որեւէ տեսքով դրան հնչողութիւն հաղորդելով, միւսը` պարզապէս իր մտերիմների կամ զաւակների հետ վեհափառի մասին խօսելով…