ՀԱՄԲԻԿ ՊԻԼԱԼԵԱՆ
Վաղը` նորէ՛ն ու նմանապէս` պիտի լեռնանայ Դաշնակցութիւնը: Նորէ՛ն ու նմանապէս` պիտի անտառանան Դաշնակցութեան բազուկները: Նորէ՛ն ու նմանապէս` Դաշնակցութեան «սիրտ»-ը համահայկական ծով պիտի դառնայ:
ԲԵԳԼԱՐ ՆԱՒԱՍԱՐԴԵԱ
«Դաշնակցականութեան հետքերով»
Դաշնակցական մտածելակերպի ու գաղափարապաշտ սերունդի տիտան ներկայացուցիչ Վահան Նաւասարդեանի որդին է Բեգլար Նաւասարդեան, որուն վերյիշեալ խօսքը` նուիրուած ՀՅ Դաշնակցութեան 75-ամեակին, աւելի քան բարացուցական է այս օրերուն:
Փաստօրէն, դաշնակցական իրերայաջորդ սերունդներ, անհատ թէ ղեկավար, միշտ ալ ունեցած են այն հաստատ համոզումը, որ մեր կազմակերպութիւնը վաղուան համար է, այսինքն` ան պիտի ապրի ու շնչէ այնքան ատեն որ հայութիւնը իր գոյութիւնը պարտադրած է ազգերու փառահեղ պատուանդանին վրայ:
Այլ խօսքով` ՀՅ Դաշնակցութիւնը, որ իր ժողովուրդին ծնունդն է, չէ պատահած երբեք, որ շեղի գաղափարախօսական իր աշխարհահայեացքէն, ազգային ու մարդկային ըմբռնումներէն, բայց մանաւանդ` հայութեան ու հայրենիքին ծառայելու պատրաստակամութենէն:
Ըսուածին ամէնէն վաւերական ապացոյցը` ՀՅԴ Ծրագիրն ու Կանոնագիր կոչուած իրականութիւնն է, որուն հովանիին ներքեւ, ուժեղ ազդեցութեան ու անոր ամրակուռ պաշտպանութեան տակ` իրերայաջորդ Ընդհանուր ժողովներ, ի լուր աշխարհին յայտարարած են Դաշնակցութեան ռազմավարական իտէալներն ու մարտավարական գործընթացները:
128 տարիներու ամբողջ տեւողութեան չէ պատահած օր ու առիթ` ազգային թէ միջազգային առաջադրանքներու ձեւաւորման պարունակին մէջ, քաղաքական աշխատանքներու թէ գաղափարական աշխարհի սնուցման ի խնդիր, երբ համապատասխան մարմիններ թէ ժողովներ նկատի չունենան ՀՅ Դաշնակցութեան սրբութիւն սրբոցը` Ծրագիրն ու Կանոնագիրը:
Խորքին մէջ այս հասկացողութեան ծիրին մէջ հարկ է դիտել, ու պէտք է դիտեն բոլոր անոնք, որոնք այսպէս կամ այնպէս կը խօսին, կը գրեն, կը մեղադրեն, կը քննադատեն, կը պարսաւեն կամ կը գնահատեն Դաշնակցութիւնը:
Այդուամենայնիւ, ՀՅ Դաշնակցութիւնը իր ողջ կազմակերպական կառոյցով միշտ ալ գտնուած է դժուար կացութիւններու դէմ յանդիման, այն առումով, որ եղած են այնպիսի պահեր` ազգային-ընկերային, քաղաքական-դիւանագիտական թէ ընդհանրապէս զինուորական-մարտական, որոնք իրենց գերճնշող ազդեցութեամբ արգելակած են աշխատանքային գործընթացներ, յարուցած են բազմակողմանի խնդիրներ եւ ստեղծած բարոյահոգեբանական յուսալլկիչ պատնէշներ:
Ու այս ընդհանուր պատկերին դիմաց, մեր կազմակերպութիւնը կրցած է, իր կարգին, ստեղծել պաշտպանական համակարգ մը, որ յատկանշուած է տիպար դաշնակցականի կոչումով, որուն շնորհիւ դիմակայած է իր դէմ սանձազերծուած բազմաբնոյթ ու անասելի յարձակումներ, բնաջինջ ընելու սեւ ծրագիրներ ու ահեղ սպառնալիքներ:
Ահաւասիկ 128 տարիներու կենդանագիրի մը ամփոփ ներկայացումը, որ ցարդ կը մնայ իր պատուանդանին վրայ ու կը շարունակէ իր առաքելութիւնը:
Արդ, ինչո՞ւ զարմանալ ի տես հակադաշնակցական պայքարի թէ ատելավառ հակադրութիւններու, որոնց գունաւոր, սեւ-սպիտակ եւ մաղձոտ դրսեւորումներուն ականատես կը դառնանք ազգովին:
Գալով պատկերի միւս երեսին, հաւանաբար էականին, անմիջականին, կարեւորին, դաշնակցական աշխարհն ու տիպարը ընդգծող ճշմարիտին, մնայուն արժէքին, որակին ու յաւերժահունչ ԵՐԵՒՈՅԹ-ին, մեր տեսակին:
Այո՛, երկու զիրար ամբողջացնող վիճակներու մասին է խօսքը, մէկը` ՀՅԴ Ծրագիրի ու Կանոնագիրի անշեղ եւ կատարեալ գործադրութեան ապահովումը` բոլորիս մասնակցութեամբ, միւսը` այս զոյգ արժէքներուն կեանք ու շունչ պարգեւող դաշնակցականութեան առաւել պայծառացում:
Վիճակներ, որոնց ըմբռնումն ու իմաստը միշտ ալ ենթակայ եղած է այլազան մեկնաբանութիւններու եւ տեղի-անտեղի բացատրութիւններու:
Այլ խօսքով, «խափշիկ» հոգի ունեցող մարդիկ, թշնամի թէ գաղափարական հակառակորդներ, միշտ ալ իրենց խօսքին եւ ըսելիքին առանցքը դարձուցած են դաշնակցականի անհատական թերացումները, բացթողումները, վրէպները, սխալ կողմնորոշումները: Դաշնակցութիւնը տարբեր առիթներու ինքնաքննադատութիւն կատարելով չէ ծածկած այն իրողութիւնը, որ սխալներ ունեցած կրնայ ըլլալ:
Նման իրողութեան վրայ կու գան աւելնալու, ՀՅ Դաշնակցութեան մե՛րթ ժուժկալ, մե՛րթ ինքնամփոփ, մերթ չափազանց զգուշ, եւ մե՛րթ աւանդապահի խորհուրդներով առլցուն գործելակերպերը, որոնք պատահած են անցեալին եւ, ըստ էութեան, կը շարունակուին ներկայիս, հայ կեանքի տարբեր բնագաւառներուն մէջ:
Հոս հարկ կա՞յ յիշեցնելու, թէ Դաշնակցութեան էութիւնը խարսխուած է իր ազգային-յեղափոխական, ընկերային-տնտեսական, քաղաքական-գաղափարական ծառայական գիտակցութեան մէջ: Ա՛լ ինչ խօսք, ուրեմն, հակադաշնակցական պայքարի հնաբոյր մօտեցումներուն հակադարձելու պահանջներ ներկայացնելը:
Վերադառնալով մեր օրերուն, շեշտադրել է պէտք նաեւ այն, որ թէ՛ հակառակորդի, եւ թէ՛ թշնամիին մօտ առկայ է այն շփոթը, հաւանաբար թիւր մօտեցումը, որ, հակառակ այն իրողութեան որ ՀՅԴ-ի ամբողջ ձգտումը եղած է հայրենի պետականութեան ամուր կառուցումը, այդուհանդերձ, ՀՅԴ-ն պետութիւն չէ՛, յաւակնութիւնն ալ չունի ըլլալու, եւ որուն պատճառով կը գտնուի, իր կարգին, դժուար կացութիւններու եւ շատ անգամ ստեղծուած քաոսի կիզակէտին:
128-ամեակ:
Գրել այս սրբազան տօնին առիթով, կ՛ենթադրէ լոյսին բերել անցեալի պատուաբեր պատմութիւնը, որուն ոսկեայ էջերուն իր ասպետական անունն ու դրոշմը արձանագրած է ՀՅ Դաշնակցութիւնը:
Այո՛, պատմութիւն, որ արեամբ ու նուիրումի գերազանց օրինակով կերտուած է: Աւելի՛ն. պատմութիւն մը, որ իր սեփական կամքն ու հեղինակութիւնը տարածած է աշխարհագրական տարածքի մը վրայ, որուն տարողութիւնը հազիւ թէ մարդ կարենայ ըմբռնել եւ, այսպէս ըսած, պարփակել որոշ շրջանակի մէջ:
Ինչպէ՛ս կարելի է Թիֆլիսէն ծնունդ առած ու դէպի Կարին ու Արտահան, Մուշ ու Ատրպատական, Ժընեւ ու Միացեալ Նահանգներ, երբեմնի Պոլիս ու Արեւմտեան Հայաստանի ամենախոր գաւառները իր ներկայութիւնը ամրագրած կուսակցութեան մը հսկայ գործունէութիւնը նեղ շրջանակի մէջ սեղմել, պարզապէս նսեմացնելու անոր հմայքը, հեղինակութիւնը:
Այսօր, երբ Հայաստան վերանկախացած է, ու Արցախ ազատագրուած, երբ Դաշնակցութիւնը աւելի քան 25 տարիէ կը գործէ հայրենի հողին վրայ, երբ հայրենի ժողովուրդը կը փորձէ իր ուսերէն թօթուել կեղեքումի տարիները եւ լծուիլ նոր Հայաստանի կերտումին, ահա եւ ազգի դիմաց կը ցցուին նորայայտ այնպիսի խոչընդոտներ, որոնց վերացման համար անպայման ընելիք ունի ՀՅ Դաշնակցութիւնը:
Այո՛, ընելիք ունի մեր կազմակերպութիւնը, պետական մակարդակի բոլոր աստիճանաւորումներուն մէջ, որպէսզի իր լիարժէք տեղն ու դերը ունենայ նոր Հայաստանի կերտումին մէջ:
Այսինքն, Դաշնակցութիւնը կը գտնուի իր արդի պատմութեան այն փուլին մէջ, երբ հայրենիքի ու ժողովուրդի ծառայութեան իր պատասխանատուութիւնը վերաորակաւորելու հրամայական պահանջին դիմաց է:
Փաստօրէն, ո՛չ նիկոլեան նորափթիթ իշխանափոխութիւնը, ո՛չ արտակարգ խորհրդարանական ընտրութիւնները, ոչ ալ պետական համակարգի մէջ այս կամ այն պաշտօնը պէտք է շլացնէ կամ անոնց բացակայութիւնը` բարոյալքէ մեզ, այլ ընդհակառակը, մեր կազմակերպութիւնը պէտք է լծուի, իր կարգին, հոգեփոխելու դաշնակցական իրականութիւնը, ըլլալու աւելի վճռակամ իր որդեգրած սկզբունքներուն մէջ, վերամաքրուելու եւ ճակատաբաց գտնուելու բիւրեղացման ճամբուն վրայ:
Հաստատապէս, բիւրեղացած ուղիին մասին արտայայտութիւնը կը պարփակէ բացառաբար դաշնակցական սուրբ արժէքներու վերընկալումը, ներքին անախորժ վիճակներէ ձերբազատումը, կազմակերպական կեանքի առաւել ամրակայումը, երիտասարդական-ուսանողական միջավայրի աշխուժացումը, դաշնակցական հմայքի ու հեղինակութեան բացարձակ տիրակալումը:
Անցնող 128 տարիներուն, եթէ երբեք Դաշնակցութիւնը իր նկարագիրը կերտած է կենդանի գործի մէջ` իր անմնացորդ ծառայութիւնը բերելով, ապա, այսօր, մեր կազմակերպութիւնը յանուն հայ գաղութահայ կեանքի թէ հայրենի պետականութեան ամրապնդման, պարտաւոր է որդեգրելու ժամանակակից կեանքի աշխատելաոճեր, քարոզչամիջոցներ եւ օտարոտի հոսանքներ դիմակայելու հնարաւորութիւններ:
Իսկ մերօրեայ կեանքի հաճոյակատարներու եւ հաճոյախօսներու կ՛ըսենք, որ քննադատութիւնը արժէք է այն ատեն, երբ անոր ընդերքին կը ճառագայթեն երկու հիմնական արժեչափեր` կենդանի գործի ու քրտինքի օրինակը եւ ներքին տառապանքի, դէպի լաւին ձգտելու գիտակցական մակարդակը, այլապէս ամէն քննադատութիւնը կը դառնայ պառաւի բարբաջանք եւ օդին մէջ պղպջակ:
Քաջ հաւատացողն ենք, որ ՀՅ Դաշնակցութեան Ընդհանուր ժողովը պիտի կարենայ խոր եւ համապարփակ քննարկումի ենթարկել նոր ժամանակներու ստեղծուած իրավիճակները, հայ կեանքի մէջ գոյութիւն ունեցող բոլոր մտահոգութիւնները, ներքին ցաւերն ու մտատանջութիւնները, Դաշնակցութեան դէմ ցցուած բոլոր հարցերն ու դժուարութիւնները, ի հարկին կատարելով այնպիսի վճռակամ ախտաճանաչում եւ կազմակերպական կեանքի առողջ քննութիւն, որով պիտի շնչաւորէ եւ վերակենդանացնէ դաշնակցականութիւնը:
Ճիշդ է, որ աւանդապահներ ու գաղափարապաշտներ յաճախ ամբաստանուած են իբրեւ ռոմանթիկ մտածումի տէր անհատներ, այդուհանդերձ, նոր օրերը եկան փաստելու, որ սկզբունքայնութիւնն ու գաղափարին նուիրուելու շատ-շատերու պատրաստակամութիւնը հզօրանքի ու հմայքի պահպանման մեծագոյն գործօններ են` անկաշառ արժանիքները, որոնց պէտք է ձգտիլ, յարատեւօրէն:
Հեռաւոր անցեալին թէ Արցախի ազատագրական պայքարի ժամանակը, դաշնակցական ղեկավարն ու հայդուկը, մտաւորականն ու գործիչը իրենց կեանքը նուիրաբերեցին յանուն Վասպուրական աշխարհի գեղջուկին ու ամբողջ Հայաստանի ժողովուրդի պաշտպանութեան:
Մեր այսօրը ոչ մէկ բանով փոխուած է, բացի` արդի կեանքի զարգացումը, ուրեմն, դաշնակցականի իրաւ ռոմանթիզմը, ինչպէս անցեալին, նոյնքան այսօր եւ վաղը անհրաժեշտութիւն է, որպէսզի կարենանք մեզի հասած ժառանգը փոխանցել գալիք սերունդներու:
Այո՛, ՀՅ Դաշնակցութեան ժառանգը, որուն տիրութիւնը ընելու պատիւը բացառապէս կը պատկանի բոլոր անոնց, որոնց հոգիին ու մտքին մէջ ամէն օր կը պատարագեն դաշնակցական վեհափառ տղաները, Քրիստափորէն մինչեւ Ռոստոմ, Նիկոլ Դուման, Անդրանիկ, Քեռի, Արամ, Իշխան ու Նժդեհ, նաեւ` Լիզպոն ու Արցախի մերօրեայ նահատակներ:
Եթէ երբեք դաշնակցական իրերայաջորդ սերունդներ, մարմիններ ու ժողովներ, պատասխանատուներ թէ համեստ շարքայիններ, կը հաւատան իրենց ուժին, կամքին ու փրկութեան, ապա պարտաւոր են ամէն քայլափոխի լոյսին բերել դաշնակցական սխրանքի մեծութիւնն ու յիշողութիւնը, որպէսզի անով աւելի պայծառանան ու լեռնանան:
Իրաւամբ ըսուած է, որ տիպար դաշնակցականի սիրտը տարբեր կը տրոփէ, անոր երակներուն մէջ վրէժի եւ ըմբոստացումի կարմիր հեղուկն է գերակշռողը, իսկ հոգիին մէջ` արարատապաշտութիւնը: