ՆՈՐԱ ԲԱՐՍԵՂԵԱՆ
90 տարուան հպարտալի պատմութիւն կայ յարկին տակ այն հաստատութեան, ուր այսօր մեղուաջան աշխատանքի լծուած են տարբեր սերունդի ներկայացուցիչներ, տարբեր մասնագիտութեան տէր անձեր, տարբեր փորձառութեամբ օժտուածներ, որոնք բոլորն ալ, սակայն, կը կրեն նոյն ինքնութիւնը` ազդակցի են:
90 տարուան աւանդ կայ էջերուն մէջ այն օրաթերթին, ուր տողանցած են 90 տասնամեակներ լիբանանահայ, նաեւ սփիւռքահայ իրականութեան մէջ իրենց տեղն ու դերը ունեցած արժէքաւոր դէմքեր ու յիշատակելի դէպքեր, օրին` սկսնակներ, որոնք ժամանակի ընթացքին դարձած փորձառուներ, ստանձնած են պատասխանատու պաշտօններ` թրծուելով «Ազդակ»-ի մէջ առկայ շունչով ու մթնոլորտով:
90 տարուան փոփոխուող, սակայն երբեք կանգ չառնող կեանք, տարբեր սերունդներ, տարբեր խմբագրատուներ, տարբեր փորձանքներ ու փորձառութիւններ, լաւ ու վատ ժամեր, ուրախութեան ու տխրութեան վայրկեաններ, յաջողութիւններ ու ձախողութիւններ… բոլորը` «Ազդակ»-ի էջերուն մէջ, «Ազդակ»-ի յարկին տակ, ուր ալ գտնուի անիկա, «Ազդակ»-ի պաշտօնեաներուն ու խմբագիրներուն սրտերուն, հոգիներուն ու մտքերուն մէջ, ովքեր ալ ըլլան անոնք:
2017 տարին եղաւ յատկանշական, որովհետեւ կարելի չէր անտեսել, որ այսօր «Ազդակ»-ի մէջ գործողները ժառանգորդներն են 90 տարուան արժանաւոր պատմութիւն կերտած վաստակաշատ սերունդներուն, որոնք միշտ ձգտած են պատուաբեր վարկ ու ծանր կշիռ ապահոված այն թերթին, որուն վաստակած անուան հաւատարիմ ու արժանի ըլլալու մնայուն ճիգով կը գործենք այսօր` լայն սրտով ընդունելով շինիչ մատնանշումները, տեղին քննադատութիւնները, որոնք կրնան դրական ըլլալ, երբ անոնց նպատակն ու պատգամն ալ դրական են:
90 տարիներ ետք շատ բան փոխուած է, շատեր միացած ու բաժնուած են թերթէն` թէ՛ յաւիտենապէս եւ թէ՛ պայմաններու բերումով, սակայն կը մնայ 90 տարեկան երիտասարդը` «Ազդակ»-ը, որ հօր մը նման իր շուրջ կը համախմբէ թէ՛ իր հրատարակութեան համար գործողները, թէ՛ ամէն օր զինք անհամբեր սպասողները, թէ՛ զինք սիրողներն ու չսիրողները, թէ՛ իր արժէքին գիտակցողներն ու արժեզրկողները` միշտ ալ նայելով դէպի ապագայ, կատարուած աշխատանքը իբրեւ պատմութիւն նկատելով եւ նորի կերտման ձգտելով:
Արցախի Նախագահը Կը Պարգեւատրէ
«Ազդակ»-ը
![]()
Արցախի Հանրապետութեան նախագահ Բակօ Սահակեան 9 յունիսին` «Ազդակ»-ի գլխաւոր խմբագիր եւ տնօրԷն Շահան Գանտահարեանին հետ կայացած հանդիպումին ընթացքին անոր յանձնեց «Երախտագիտութիւն» մետալ` պարգեւատրելով «Ազդակ»-ը` երկարամեայ ազգանպաստ գործունէութեան համար:
Նախագահ Սահակեան բարձր գնահատեց «Ազդակ»-ի գործունէութիւնը` նշելով, որ անիկա կարեւոր եւ հայրենանուէր առաքելութիւն կը կատարէ:
Գործուղումներ
![]()
– 2 ապրիլ 2017-ին Հայաստանի մէջ տեղի ունեցած խորհրդարանական ընտրութիւններուն մօտէն հետեւելու եւ ուղղակիօրէն անոնց լրատուութիւնը կատարելու նպատակով Հայաստան գործուղուեցաւ «Ազդակ»-ի խմբագիրներէն Արշօ Պալեանը:
![]()
– 3 յուլիս 2017-ին, աւելի քան 350 սփիւռքահայ մասնակիցներու ներկայութեամբ, Երեւանի պետական համալսարանին մէջ, տեղի ունեցաւ Հայաստանի Հանրապետութեան սփիւռքի նախարարութեան 2017 թուականի «Սփիւռք» ամառնային դպրոցի պաշտօնական բացման արարողութիւնը` համագործակցութեամբ Երեւանի պետական համալսարանին: Այս ծիրին մէջ Երիտասարդ լրագրողներու վերապատրաստումը կայացաւ յուլիս 2-15, անոր` «Ազդակ»-էն մասնակցեցաւ Սիլվի Աբէլեանը:
![]()
– Եւրոպայի Հայ դատի յանձնախումբի գրասենեակին կազմակերպութեամբ 18 եւ 19 հոկտեմբեր 2017-ին գումարուեցաւ Եւրոպայի հայութեան 4-րդ համագումարը, որուն մասնակցեցաւ «Ազդակ» օրաթերթի միջազգային լուրերու խմբագիր Վահրամ Էմմիեանը եւ օրը օրին մանրամասն տեղեկութիւններ հաղորդեց այդ մասին:
Համացանցային Հարթակներ
Ելեկտրոնային աշխարհին մէջ «Ազդակ» առաւել եւս տիրական դարձուց իր ներկայութիւնն ու դերակատարութիւնը` շնորհիւ համացանցային տարբեր էջերու, ծրագիրներու, որոնց միջոցով աշխարհի որեւէ վայրը գտնուող հայորդիներ տեղեակ եղան հայկական, շրջանային, միջազգային, գաղութային, Հայ դատի եւ ազգային տարբեր լուրերու եւ զարգացումներու մասին:
– «Ազդակ»-ի պաշտօնական կայքը` www.aztagdaily.com-ը, «Ազդակ»-ի կայքի արաբատառ բաժանմունքը` www.aztagarabic.com-ը կը շարունակեն իրենց աշխուժ աշխատանքները:
– «Ազդակ»-ի բովանդակութիւնը «էփլիքէյշըն» տարազով տրամադրելի է թէ՛ «Էփփըլ» եւ թէ՛ «Էնտրոյտ» դրոյթներու օգտատէրերուն: Նաեւ կայ «Ազդակ»-ի «մոպայլ» տարազը:
– Մեր ընթերցողները աշխարհի տարբեր շրջաններէ, տարբեր ժամերու կը հետեւին մեզի, յատկապէս` կայքին, Դիմատետրի, «Թուիթըր»-ի, «Էփլիքէյշըն»-ի եւ «Ինսթակրամ»-ի էջերուն` քաջալերող եւ պահանջող ըլլալու արդարացի իրաւունքով:
– Աշխուժ կերպով կը շարունակեն գործել վայրկեանը վայրկեանին, երբեմն նոյնիսկ տեղական թերթերէն ու կայքերէն աւելի արագ «Ազդակ»-ի կողմէ ամէնօրեայ դրութեամբ օգտատէրերուն ուղարկուող «նշումներ» (notifications):
«Ազդակ-Բացառիկ»-ներ եւ յատուկ թիւեր
![]()
«Ազդակ»-ի Նոր Տարուան Բացառիկ Թիւի
Հրատարակութեան Նուիրուած Շնորհահանդէս-Հաւաք
![]()
Կազմակերպութեամբ «Ազդակ»-ի խմբագրութեան, 9 յունուար 2017-ին, երեկոյեան ժամը 7:00-ին, «Ազդակ»-ի «Փիւնիկ» սրահին մէջ տեղի ունեցաւ Նոր տարուան բացառիկի շնորհահանդէս-ներկայացումը:
Ողջոյնի խօսքով հանդէս եկաւ «Ազդակ-բացառիկ»-ի խմբագիր Արշօ Պալեանը, որ ըսաւ, որ «Ազդակ» իր առաքելութիւնը կը շարունակէ` պահպանելով յատուկ հրատարակութիւններու, որոնց շարքին` «Ազդակ-բացառիկ»-ի աւանդութիւնը: Ան յայտնեց, որ 296 էջերէ բաղկացող հրատարակութեան մասնակցած են Հայաստանի Հանրապետութենէն, Արցախի Հանրապետութենէն, Միացեալ Նահանգներէն, Քանատայէն, Իրանէն, Կիպրոսէն, Յունաստանէն եւ Սուրիայէն մամուլի 38 աշխատակիցներ եւ թերթին աշխատակազմը:
Խօսք առաւ Լիբանանի մէջ Հայաստանի դեսպան Սամուէլ Մկրտչեանը, որ հաստատեց, թէ «Ազդակ» իր հրատարակման առաջին օրէն եւ անցած 90 տարիներուն ընթացքին յաջողած է իր ուրոյն տեղը գրաւել հայ մամուլի պատմութեան մէջ: Ակնարկելով նորօրեայ ընկերային ցանցերուն եւ ելեկտրոնային մամուլին մէջ յաճախ շրջան ընող անճիշդ լուրերուն` դեսպան Մկրտչեան ըսաւ, որ «Ազդակ»-ի դերակատարութիւնն է` շարունակել մատուցել հաւաստի, ճշգրտուած եւ խոհուն հայեացքներ, միտքեր ու մօտեցումներ:
Ելոյթ ունեցաւ ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ դոկտ. Խաչիկ Մուրատեանը: Ան օրինակով մը դիտել տուաւ, որ «Ազդակ», հասանելի ըլլալով աշխարհի տարբեր քաղաքներու եւ շրջաններու մէջ, առօրեայ աւիշ եւ շունչ կը ներարկէ տարբեր սերունդներու, տարբեր տարիքներու հայորդիներու: Իբրեւ «Ազդակ»-ի խմբագրակազմի նախկին անդամ եւ աշխատակից` դոկտ. Խաչիկ Մուրատեան մաղթեց, որ «Ազդակ»-ի ընթերցողները եւ համակիրները քաջալերանքով նեցուկ կանգնին այս հաստատութեան, որ դպրոց է ու ասպարէզ, ինչպէս նաեւ ապրելու ոճ է հայ իրականութեան մէջ շատ մը հայորդիներու համար, որոնք կը հաղորդուին հայ թերթով` իրենց առօրեայ կեանքին մէջ:
Ելոյթ ունեցաւ «Ազդակ»-ի տնօրէն եւ գլխաւոր խմբագիր Շահան Գանտահարեանը, որ դիտարկումներ կատարեց բացառիկի բովանդակութեան, աշխատակիցներու ընդհանուր պատկերին, անոնց կարեւոր տոկոսի երիտասարդ տարրեր ըլլալու երեւոյթին եւ, վերջապէս, առցանց հատորներու տեսքով բացառիկներու ներկայ ձեւաչափով պահանջուած ըլլալու իրականութեան վերաբերեալ: Խօսքի աւարտին Շ. Գանտահարեան ըսաւ. «Անմնացորդ պիտի շարունակենք ծառայել հայ մամուլին եւ հակառակ դժուարութիւններուն` պիտի շարունակենք պահպանել աւանդականը եւ քայլ պահել ամէնէն նորարար մեթոտներուն հետ»:
Խօսք առաւ ՀՅԴ Լիբանանի Կեդրոնական կոմիտէի ներկայացուցիչ, երեսփոխան Յակոբ Բագրատունի, որ իր խօսքին սկիզբը ըսաւ, թէ Լիբանանի հայ գաղութի հպարտութեան հիմնական պատճառներէն մէկը «Ազդակ»-ն է, որ անխափան 90 տարիէ կը շարունակէ եւ պիտի շարունակէ լոյս տեսնել: «Ազդակ» տասնամեակներէ ի վեր պատուով կատարած է իր գործը` գաղութի արժանապատուութիւնը բարձր պահելով եւ բարձր պահելու համար», ըսաւ Յակոբ Բագրատունի եւ հաստատեց, որ «Ազդակ» ո՛չ միայն Հայ յեղափոխական դաշնակցութեան Լիբանանի Կեդրոնական կոմիտէին պաշտօնաթերթն է, այլ նաեւ` մեր ժողովուրդին: Ան ըսաւ. «Եթէ կար ժամանակ, երբ «Ազդակ» միայն լիբանանեան հարցերով կը զբաղէր, այսօր ճակատաբաց եւ Լիբանանի հայութեան հպարտութեամբ անվարան կրնանք ըսել, որ «Ազդակ» Դաշնակցութեան նուէրն է համայն հայ ժողովուրդին: «Ազդակ» Լիբանանի մէջ հրատարակուող Դաշնակցութեան պաշտօնաթերթը չէ միայն, այլեւ` համայն հայութեան, Հայաստանի, Արցախի, գրաւեալ հողերու մէջ ապրող հայերու պաշտօնաթերթն է, ուր արձագանգ կայ ամէն տեսակի ու ամէն ուղղութեան եւ լայն տեղեկութիւններու»: Իր խօսքի աւարտին Յ. Բագրատունի նշեց, որ ՀՅԴ Լիբանանի Կեդրոնական կոմիտէն յանձն առած է եւ պիտի շարունակէ զօրավիգ կանգնիլ «Ազդակ»-ին` աշխատելով, որ «Ազդակ» ներկայանայ շատ աւելի լայն դիմագիծով, աւելի լայն տեղեկութիւններով, տարածուի լայն զանգուածներուն:
Ձեռնարկի աւարտին ներկաները ստացան «Ազդակ-բացառիկ»-էն օրինակներ, ապա հիւրասիրութեան մը շուրջ բոլորուած` շարունակեցին իրենց մտորումները կիսել հայ մամուլի աշխատանքներուն մասին:
– «Ազդակ»-ի ապրիլեան բացառիկին իրենց մասնակցութիւնը բերին 28 աշխատակիցներ` Լիբանանէն եւ տարբեր գաղութներէ: Այս տարուան բացառիկին մէջ հիմնական տեղ կը գրաւէին` 2016-ին Արցախի դէմ սանձազերծուած ապրիլեան քառօրեայ պատերազմը, Ցեղասպանութեան 100-ամեակէն ետք մտորումներ, հայ ինքնութեան պահպանման հրամայականը եւ այլն ազգային բնոյթ կրող նիւթեր:
– Հայաստանի մէջ տեղի ունեցած խորհրդարանական ընտրութիւններուն առիթով, 22 մարտին «Ազդակ» հրատարակեց յաւելուած մը, որ տրամադրուած էր` այս ընտրութիւններուն ՀՅ Դաշնակցութեան նախընտրական ծրագիրին, ընտրակարգին վերաբերող Դաշնակցութեան մօտեցումներուն, համապատասխան բացատրողականին եւ համամասնական ու վարկանշային կարգերով առաջադրուած Դաշնակցութեան թեկնածուներուն:
Տեղին է նշել, որ «Ազդակ»-ի բացառիկներուն հովանաւորութիւնը կը շարունակեն ստանձնել տէր եւ տիկին Ալեքքօ եւ Անի Պէզիքեանները:
Յայտնենք նաեւ, որ այս տարի բազմաթիւ առիթներով «Ազդակ»-ը լոյս տեսաւ գունաւոր:
Մամլոյ Լսարաններ
Այս տարի եւս շարունակուեցան «Ազդակ»-ի մամլոյ լսարանները, որոնք իրենց շուրջ համախմբեցին մտաւորականներ, մամլոյ գործիչներ, գրասէրներ, երիտասարդներ եւ ներկայացուած նիւթերով հետաքրքրուողներ:
2017-ին կազմակերպուեցան հետեւեալ մամլոյ լսարանները.
– Թիւ 135 – 1 դեկտեմբեր 2017-ին «Ազդակ»-ի «Ժ. Պուտագեան» մամլոյ ուսումնասիրութեան կեդրոնին մէջ դոկտ. Վիգէն Չթըրեանը ներկայացուց «Քրտական գործօնը` շրջանի նորագոյն իրադարձութիւններուն լոյսին տակ» նիւթով դասախօսութիւնը:
![]()
– Թիւ 134 – 21 նոյեմբեր 2017-ին «Ժ. Պուտաքեան» մամլոյ ուսումնասիրութեան կեդրոնին մէջ կատարուեցաւ Հայաստանի մէջ Սերպիոյ պատուոյ հիւպատոս, գրող, հրապարակագիր եւ թարգմանիչ Բաբգէն Սիմոնեանի «Պատկերներ Լիբանանից» հատորին շնորհահանդէսը:
– Թիւ 133 – 20 նոյեմբեր 2017-ին «Փիւնիկ» սրահին մէջ Հայաստանի Հանրապետութեան Գիտութիւններու ազգային ակադեմիայի պատմութեան հիմնարկի տնօրէն փրոֆ. Աշոտ Մելքոնեանը ներկայացուց «Հայաստանի Հանրապետութիւն – 1918-1920. պատմութիւն եւ արդիական խնդիրներ» նիւթը:
– Թիւ 132 – 1 հոկտեմբեր 2017-ին «Փիւնիկ» սրահին մէջ դոկտ. Մովսէս Հերկելեանը ներկայացուց «Յովհաննէս Այվազովսկիի հայկականութիւնը` ծովանկարչութեան ընդմէջէն» նիւթը:
– Թիւ 131 – Սուլթան Ապտիւլ Համիտ Բ.-ի կերպարը պատմագրութեան եւ ժամանակակից Թուրքիոյ մէջ նիւթը 21 օգոստոս 2017-ին «Փիւնիկ» սրահին մէջ ներկայացուեցաւ համալսարանական դասախօս դոկտ. Արա Սանճեանի եւ երիտասարդ հետազօտող Վարագ Գեթսեմանեանի կողմէ:
– Թիւ 130 – 29 յունիս 2017-ին «Փիւնիկ» սրահին մէջ Երեւանի Կոմիտասի անուան պետական երաժշտանոցի նախագահ փրոֆ. Շահէն Շահինեանը խօսեցաւ երաժշտական կրթութեան հարցերու մասին: Ձեռնարկը տեղի ունեցաւ «Ազդակ»-ի եւ Համազգայինի «Բարսեղ Կանաչեան» երաժշտական քոլեճի միացեալ կազմակերպութեամբ:
– Թիւ 129 – 23 յունիս 2017-ին «Փիւնիկ» սրահին մէջ ամերիկեան Միշիկընի համալսարանի-Տիրպոռնի հայագիտական հետազօտութիւններու կեդրոնի վարիչ դոկտ. Արա Սանճեանը ներկայացուց«Խորհրդային իշխանութիւնն ու Հայոց ցեղասպանութեան հիմնախնդիրը (Պատմագիտական արժեւորումներու հոլովոյթը – 1920-1991)» խորագրեալ նիւթը:
– Թիւ 128 – 22 մայիս 2017-ին «Ժիրայր Պուտագեան» մամլոյ ուսումնասիրութեան կեդրոնին մէջ «Ժպիտ» մանկապատանեկան ամսաթերթի խմբագրութեան անդամ Մարի Աքպաշը անդրադարձաւ պոլսահայ կեանքի ներկայ կրթական եւ հրատարակչական մարզերուն մէջ տիրող կացութեան:
![]()
– Թիւ 127 – 27 ապրիլ 2017-ին «Փիւնիկ» սրահին մէջ ներկայացուեցաւ «Մեծ եղեռնի առաջին վաւերագրողը. Շաւարշ Միսաքեան» հատորը («Խաչիկ Պապիկեան» հրատարակչատան հիմնադրամի հրատարակութիւն – թիւ 9): Խօսք առին Հայաստանի Հանրապետութեան Գիտութիւններու ազգային ակադեմիայի պատմութեան հիմնարկի տնօրէն փրոֆ. Աշոտ Մելքոնեանը եւ հրատարակութեան խմբագիր ու ՀՅԴ արխիւներու բաժինի պատասխանատու Երուանդ Փամպուքեանը:
– Թիւ 126 – 20 ապրիլ 2017-ին «Փիւնիկ» սրահին մէջ տեղի ունեցած լսարանին նիւթն էր «Արցախեան հակամարտութեան բանակցային գործընթացը` այսօր», իսկ զեկուցաբերն էր ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ, ՀՅԴ Բիւրոյի Հայ դատի եւ քաղաքական հարցերու գրասենեակի պատասխանատու Կիրօ Մանոյեանը:
– Թիւ 125 – 28 մարտ 2017-ին, «Փիւնիկ» սրահին մէջ «Արցախի լրատուական դաշտի համապատկերը» նիւթին մասին խօսեցաւ Արցախի լրագրողներու միութեան վարչութեան անդամ Միքայէլ Հաջեանը:
– Թիւ 124 – 27 մարտ 2017-ին տեղի ունեցաւ «Գաղափարական բանավէճի բացակայութիւնը` Հայաստանի նախընտրական քարոզարշաւին ընթացքին» խորագիրով լսարանը, որուն զեկուցաբերն էր Վաչէ Բրուտեանը:
– Թիւ 123 – 19 յունուար 2017-ին «Փիւնիկ» սրահին մէջ տեղի ունեցած լսարանին նիւթն էր «Սփիւռք» գիտաուսումնական կեդրոնը եւ արեւմտահայ գրամշակութային հիմնախնդիրները», իսկ զեկուցաբերը` «Սփիւռք» գիտաուսումնական կեդրոնի տնօրէն եւ Խ. Աբովեանի անուան մանկավարժական համալսարանի նոր եւ նորագոյն գրականութեան ամպիոնի վարիչ փրոֆ. դոկտ. Սուրէն Դանիէլեանը:
– Թիւ 122 – 4 յունուար 2017-ին «Փիւնիկ» սրահին մէջ կայացած դասախօսութեան զեկուցողն էր ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ դոկտ. Խաչիկ Մուրատեանը, իսկ նիւթը` «Թուրքիա. վերջին զարգացումները` ներքին-արտաքին ուղղութիւններով»:
«Ազդակ»-ի «Ժ. Պուտագեան» կեդրոնի
աշխատանքները
Հայաստանի Ա. Հանրապետութեան Կերտիչներու Գործերու թուայնացում
![]()
Հայաստանի Հանրապետութեան Ազգային գրադարանն ու «Ազդակ» օրաթերթը իրենց համագործակցութեան ծիրին մէջ թուայնացուեցան Հայաստանի Ա. Հանրապետութեան պետական գործիչներու յուշագրական թէ պատմաքաղաքական հրատարակութիւնները` հանրապետութեան հիմնադրութեան 100-ամեակին առիթով:
«Ազդակ»-ի «Ժ. Պուտագեան» կեդրոնը իբրեւ առաջին աշխատանք ամբողջականօրէն թուայնացուց Հրաչ Տասնապետեանի խմբագրած եւ երկար ատենէ ի վեր սպառած «Արամը» հատորը: Թուային տարբերակէն օրինակ մը տրամադրուած է Ազգային գրադարանին:
– Երեւանէն մեր աշխատակից Աղասի Ազիզեանին միջոցով «Ազդակ» ստացաւ երկու տասնեակ նկարահանուած ելեկտրոնային հատոր, բոլորն ալ` Հայաստանի Հանրապետութեան կերտիչներու եւ հայ յեղափոխութեան դէմքերու վերաբերող:
![]()
Հիմնականին մէջ դաշնակցական գործիչներու կեանքերուն եւ մտածումներուն վերաբերող այս ելեկտրոնային հրատարակութիւնները իրականացուած են Երեւանի պետական համալսարանի Հայագիտական հետազօտութիւններու կեդրոնին եւ ՀՅ Դաշնակցութեան Բիւրոյի ելեկտրոնային գրադարանին կողմէ: Բոլոր հատորներն ալ յատուկ ծրագրաւորումներով որոնման համակարգով օժտուած են եւ «Ժիրայր Պուտագեան» կեդրոնի ելեկտրոնային գրադարանին ճամբով տրամադրելի կը դառնան ուսումնասիրողին:
Ստորեւ` թուայնացուած հատորներու ցանկը.
«ՀՅԴ ծագումն ու զարգացումը», «Քաղաքապետի մը յիշատակները», «Մտածումներ ՀՅԴ մասին», «Արամ Մանուկեան», «Գ. Նժդեհ նամականի – (1920-21)», «Նժդեհ» Ա. հատոր, «Նժդեհ» Բ. հատոր, «Նժդեհ», «Նազարբէկեանի յուշերը», «Զօր. Սեպուհ», «Հայաստան, հայ ժողովուրդ եւ հայկական դատ», «Հայաստանի անկախութիւնը», «Նեղուցները», «Նիկոլ Դուման», «ՀՅԴ Դ. պատմութիւն», «Հայկական հետախուզութիւնը Առաջին հանրապետութեան տարիներին», «Հայաստանի Հանրապետութեան պետական անվտանգութեան համակարգի ստեղծումը եւ գործունէութիւնը», «Հայաստանը բոլշեւիկեան մուրճի եւ թրքական սալի միջեւ», «Հայաստանի խորհրդարանը եւ քաղաք. կուսակցութիւնները, 1918-1920», «Ռուբէն – Հայ յեղափոխականի մը յիշատակները», Ա. հատոր, «Հայ կամաւորական շարժում», «Արդարութիւն մատենաշար», «Բաքու քաղաքի հայութեան պատմութիւնը», «Դրօ», Համլետ Գէորգեան, «Զանգեզուրի գոյամարտը», Ա. Սիմոնեան, «Լեռնային Ղարաբաղ», Ե. Իշխանեան, «Լեռնային Ղարաբաղը 1918-21 թթ», «Հայաստանի Հանրապետութիւնը 1918-1920 թթ.», «Հայերի կոտորածները Բագուի եւ Ելիզավետպոլի նահանգներում 1918-1920 թթ.», «ՀՅԴ եւ խորհրդային իշխանութիւնը», «Ղարաբաղի տագնապը», Արամայիս, «Յուշամատեան», Եղիշէ Պահլաւունի, «Ռոստոմ. մահուան 60-ամեակի առթիւ», «Վան-Վասպուրական», «Յուշապատում ՀՅԴ»:
– «Ազդակ»-ի «Ժ. Պուտագեան» մամլոյ ուսումնասիրութեան կեդրոնը ստացաւ Երեւանի պետական համալսարանի Հայագիտական հետազօտութիւններու հիմնարկին կողմէ նկարահանուած «Նիւթեր ՀՅ Դաշնակցութեան պատմութեան համար» Ա. – ԺԹ. հատորներու ելեկտրոնային տարբերակները: «Ժ. Պուտագեան» կեդրոնին մէջ անոնք թուայնացուեցան եւ օժտուեցան որոնման համակարգով:
– Մեր ընթերցողներէն Անդրանիկ Թաթեւոսեանը թերթի հիմնադրութեան 90-ամեակին առիթով տնօրէնութեան յանձնեց արխիւային արժէք ունեցող լուսանկարներու կարեւոր խմբաքանակ մը, որոնք կը վերաբերին 1960-ական թուականներուն Պէյրութի ազգային եւ կրօնական կեանքին: Լուսանկարներուն մէջ կ՛երեւին Սիմոն Վրացեան, Կարօ Սասունի, Ճորճ Մարտիկեան, Զարեհ Ա. կաթողիկոս, Խորէն Ա. կաթողիկոս, Գարեգին վրդ. Սարգիսեան (հետագային` Մեծի Տանն Կիլիկիոյ եւ Ամենայն Հայց կաթողիկոս), Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան 60-ական թուականներու Ազգային ընդհանուր ժողովէն խմբանկարներ, Ցեղասպանութեան 50-ամեակին առիթով ոգեկոչական զանգուածային ձեռնարկներէ առնուած պահեր եւ այդ օրերու լիբանանահայ ազգային կեանքի ղեկավարման մասնակից դէմքեր:
– «Ազդակ»-ի 90-ամեակին առիթով մեր ընթերցողներէն Կարօ Պայթարեանը ընտանեկան արխիւներէն «Ազդակ»-ին տրամադրեց 1930-ական թուականներու «Յուսաբեր»-ի հաւաքածոներ: «Ազդակ»-ի գրադարանը հարստացաւ նաեւ տարիներու ընթացքին «Ազդակ»-ի հրատարակած, ապա կազմուած թերթօններու հատորներով (ցանկը կը հրատարակենք շուտով), նաեւ` «Ազդակ»-ի հրատարակած բառարանով:
– «Ազդակ»-ի ելեկտրոնային գրադարանը եւս հարստացաւ շատ արժէքաւոր, պատմական նշանակութիւն ունեցող լուսանկարներով: «Ազդակ»-ին յանձնուեցան 124 բնագրային լուսանկարներ, ուր կ՛երեւին` Զարեհ Ա. կաթողիկոս, Վարդան Շահպազ, Շաւարշ Միսաքեան, Նիկոլ Աղբալեան, Ռուբէն Տէր Մինասեան, Գասպար Իփէկեան, Յակոբ Տէր Մելքոնեան, Կարօ Սասունի, Լեւոն Շանթ, Մովսէս Տէր Գալուստեան, Դրաստամատ Կանայեան, Մուշեղ Իշխան եւ այս մեծերուն առընթեր գործած հոգեւոր, կուսակցական, ազգային գործիչներ, դէմքեր:
Լուսանկարներու ելեկտրոնային կրկնօրինակները կը պահուին «Ազդակ»-ի ելեկտրոնային գրադարանին մէջ:
– «Ազդակ»-ի «Ժ. Պուտագեան ուսումնասիրութեան կեդրոն»-ը ստացաւ արխիւային նիւթեր` Կալիփոլիի պատերազմին մասին. յուշագրողը Արմէն Տատեանն է, որ մասնակցած է Կալիփոլիի պատերազմին: Տատեան 1894-ի ծնունդ է եւ մահացած` 1975-ին: Օսմանեան բանակին մաս կազմած Տատեանի յուշագրութիւնը, անկախ պատերազմական մթնոլորտին, զինուորական գործողութիւններուն մասին լոյս սփռելէ, կարեւոր է նաեւ Անգարայի կողմէ վերջին տարիներուն Կալիփոլիի նշումին տրուած յատուկ հանգամանքին եւ այդ ծիրին մէջ իրադարձութիւններուն աւելի իրողական, ոչ քարոզչական գնահատական տալու առումներով:
Տատեանի ձեռագրային արխիւային նիւթերուն առընթեր ստացած ենք նաեւ Ներսէս Խիւտավէրտեանի 1917-ին գրած քնարերգական բանաստեղծութիւնը (դարձեալ բնագիր, ձեռագիր վիճակի մէջ):
Արխիւային այս նիւթերը թուայնացման համար «Ազդակ»-ին տրամադրեց Արմէն Տատեանին եւ Ներսէս Խիւտավէրտեանին թոռը` Հերա Խիւտավէրտեան-Նաճարեան:
«Ազդակ»-ի «Քննական Ոսպնեակ» Խմբակի
Գործունէութեան Նոր Փուլ
12 ապրիլին սկսաւ «Ազդակ»-ի խմբագրութեան հովանիին տակ գործող «Քննական ոսպնեակ» խմբակի գործունէութեան նոր փուլը` իբրեւ աւելի շատ երիտասարդական քննարկումի բեմ:
Խմբակին անդամները նկատեցին, որ ներկայիս քիչ քննարկուող հարցերէն մէկը սեռային խտրականութեան հարցն է, կիներու ընկերային, տնտեսական եւ քաղաքական իրաւունքներուն ձեռքբերման հարցը, հայր իշխանութեան հարցը եւ սեռային իրաւահաւասարութիւնը խոչընդոտող մարտահրաւէրներու վերացմանհարցը: Այս հարցերուն շուրջ առաջին դասախօսութիւնը տուաւ խմբակի անդամներէն Արեւիկ Փափազեան, ուր հիմնուելով իր համալսարանական թեզին վրայ` ներկայացուց, թէ ներկայիս ի՛նչ պատկեր կը պարզէ սեռային խտրականութիւնը Հայաստանի Հանրապետութեան մէջ, խօսեցաւ հայկական կեանքին մէջ իգական սեռին նկատմամբ հայրիշխանական կարծրատիպերուն մասին:
![]()
3 սեպտեմբերին տեղի ունեցաւ նոյն ընդհանուր նիւթին շուրջ երկրորդ դասախօսութիւն-զրոյցը, որուն ընթացքինկիներու իրաւունքներու պաշտպանութեամբ զբաղող լիբանանցի գործիչ Լոր Մաքարեմ խօսեցաւ Լիբանանի մէջիգական սեռին նկատմամբ խտրական մօտեցումներուն մասին` շեշտը դնելով մանաւանդ իգական եւ արական սեռերու միջեւ փոխյարաբերութիւններուն մէջ գոյութիւն ունեցող թապուներուն վրայ: Լոր Մաքարեմ կեդրոնացաւ նաեւ կիներուն սեռային իմաստով նեղութիւն պատճառելու զանազան դրդապատճառներուն մասին` խօսելով նաեւ այս հարցերը շատ չբարձրաձայնելու իմաստով հասարակութեան մէջ գոյութիւն ունեցող արգելքներունմասին:
«Քննական ոսպնեակ»-ի 3-րդ դասախօսութիւնը տեղի ունեցաւ 28 սեպտեմբերին` ընդհանուր նիւթ ունենալով հայրիշխանութիւնը: Զեկուցաբերն էր հարաւային Լիբանանի «Ֆենիսիա» համալսարանի դասախօսներէն Հանա Տաքուար: Ան խօսեցաւ սեռային տեսակներու (gender) եւ սեռ (sex) հասկացողութիւններուն միջեւ գոյութիւն ունեցող տարբերութիւններուն մասին: Ան նաեւ անդրադարձաւ տղամարդոց եւ կիներու էութիւնը ցոյց տուող պայմաններուն: Քննարկումի հիմնական առանցքներէն մէկը հանդիսացաւ այն, թէ աշխատանքի մարզին մէջ ինչպէ՛ս կ՛արտայայտուի սեռային խտրականութիւնը: Հանա Տաքուար մանրամասնօրէն խօսեցաւ ներկայ տնտեսակարգին մէջ կիներու ապրանքայնացման, շուկայացման երեւոյթին մասին, նաեւ անդրադարձաւ Լիբանանի մէջ այն հիմնական մարզերուն, ուր առաւել եւս շեշտակիօրէն կը դրսեւորուին կարծրատիպերը կենտերային յարաբերութիւններուն մէջ` քաղաքականութիւն, կրօն, մշակոյթ…
4-րդ դասախօսութիւնը տեղի ունեցաւ 26 հոկտեմբերին: Արազ Գոճայեան ներկայացուց ֆեմինիզմի տեսութիւնը` իբրեւ զուտ գաղափարական ուղղութիւն: Գոճայեան խօսեցաւ ֆեմինիզմի եւ կիներու իրաւունքներու ձեռքբերման երեք տարբեր ալիքներու մասին, որոնք իրարու յաջորդեցին 19-րդ դարէն մինչեւ 21-րդ դարու սկիզբ: Դասախօսը ներկայացուց նաեւ ֆեմինիզմի զանազան տարբերակները` ազատախոհական (Libertarian) ֆեմինիզմ, որ շեշտը կը դնէ վերէն իջած քաղաքական եւ իրաւական բարեփոխումներու իրականացման վրայ, ընկերվարական ֆեմինիզմ, որ շեշտը կը դնէ հայրիշխանութեան վերացման ու ընկերութեան մէջ ինչպէս դասակարգային, նոյնպէս ալ սեռերու միջեւ հաւասարութեան հաստատման վրայ, ռատիքալ` արմատական ֆեմինիզմ, որ ժամանակակից ուղղութիւնն է եւ կը կեդրոնանայ սեռային տեսակի (gender) հարցերուն վրայ:
5-րդ դասախօսութիւնը ներկայացուց իրաւաբան Ովսաննա Սուքիասեան` 9 նոյեմբերին: Դասախօսութեան նիւթն էր «Անձնական կարգավիճակի օրէնքը Հայ առաքելական եկեղեցւոյ մէջ»: Իրաւաբան դասախօսը կէտ առ կէտ անդրադարձաւ օրէնքի զանազան յօդուածներուն, որոնք կը վերաբերէին ամուսնութեան, ամուսնալուծման, ժառանգութեան հարցերուն, զաւակներուն հոգատարութեան խնդիրներուն` ամուսնալուծումէն ետք, ամուսնութեան պարագային ընտանիքը պահելու նիւթական պարտաւորութիւններուն եւ այս բոլորին մէջ` կիներու իրաւունքներուն եւ հաւասարութեան:
![]()
23 նոյեմբերին Լիբանանեան-ամերիկեան համալսարանի քաղաքական գիտութիւններու դասախօս, համեմատական քաղաքական համակարգերու նիւթի համակարգող դոկտ. Ճենիֆըր Սքալթի ներկայացուց «Կիները քաղաքականութեան մէջ» նիւթը: Շարքին այս վեցերորդ դասախօսութեան ընթացքին դոկտ. Ճենիֆըր Սքալթի ընդհանուր գիծերու մէջ ներկայացուց ընդհանրապէս կիներու մասնակցութիւնը քաղաքական հոլովոյթներուն եւ մասնաւորապէս լիբանանեան քաղաքականութեան: Ան նաեւ խօսեցաւ այն մասին, թէ ինչպէ՛ս կարելի է ներգրաւել կիները քաղաքական թէ ընկերային շարժումներու մէջ` զանազան ծրագիրներու եւ համայնական դաստիարակութեան միջոցով:
![]()
14 դեկտեմբեր այս շարքին 7-րդ դասախօսութիւնը տուաւ Միջին Արեւելքի Հայ դատի գրասենեակի պատասխանատու, Ընկերվար միջազգայնականի Կիներու խորհուրդին մէջ ՀՅԴ-ի ներկայացուցիչ Վերա Եագուպեանը: Դասախօսութեան նիւթն էր 21-22 նոյեմբեր Պարսելոնայի մէջ տեղի ունեցած Ընկերվար միջազգայնականի Կիներու խորհուրդի ժողովը, որուն արծարծած գլխաւոր նիւթն էր «Ժողովրդավարութիւնը տագնապի մէջ. ամբոխավարութեան աճ` կիներու իրաւունքները ո՞ւր կը տեղաւորուին»: Վերա Եագուպեան մանրամասնօրէն ներկայացուց Ընկերվար միջազգայնականի Կիներու խորհուրդին կազմակերպութեան կառուցուածքը` նշելով, որ անիկա լաւ բեմ մըն է Հայաստանի եւ ընդհանրապէս հայ կիներուն հարցերը միջազգայնօրէն արծարծելու: Եագուպեան նաեւ անդրադարձաւ նշեալ ժողովին ընթացքին իր ունեցած ելոյթին, որ բացառաբար նուիրուած էր նոյն օրերուն Հայաստանի մէջ քննարկումի առարկայ դարձած Ընտանեկան բռնութեան կանխարգիլման օրէնքին եւ անոր որդեգրման անհրաժեշտութեան:
– Հայկական իրականութեան մէջ առաջին անգամ ըլլալով` «Ազդակ»-ի խմբագրութեան հովանիին տակ գործող «Քննական ոսպնեակ» քննարկումներու երիտասարդական խմբակը միացաւ 25 նոյեմբերէն 10 դեկտեմբեր երկարող Սեռային հիմքի վրայ բռնութեան դէմ 16-օրեայ միջազգային արշաւին եւ 16 օրեր շարունակ «Ազդակ»-ի էջերով բարձրացուց կիներու իրաւունքներու, սեռային ոտնձգութեան դէմ պայքարի, բռնութեան, կիներու ազատագրութեան ու հաւասարութեան, ինչպէս նաեւ խտրականութեան դէմ պայքարի հարցերը` հրապարակելով յօդուածներ, տեղեկութիւններ, հարցազրոյցներ եւ հայկական ֆեմինիստական գրականութենէն էջեր:
(Շար. 1)
Ընկեր Աբօ:
